مرکز تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی در یزد

به گزارش تابناک یزد، با وجود قرار داشتن در منطقه خشک و بیابانی استان یزد منطقه حفاظت شده جنگل باغ شادی به دلیل دارا بودن اکوسیستم های جنگلی و گونه های خاص، واجد مناظر بدیع و چشم اندازهای زیبا است.
 گونه های متنوعی از درختان و درختچه ها نظیر بادام کوهی، بنه، کیکم، ارژن آلوچه وحشی، تنگرس و ده ها گونه گیاهی دیگر همراه با مجموعه کم نظیری از پرندگان زیبا و رنگارنگ، سایت تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی و… منطقه باغ شادی را تبدیل به یکی از مناطق شاخص اکوسیستم های زاگرس از دیدگاه گردشگری نموده است.
 اين منطقه جنگلي در فاصله 30 کيلومتري جنوب شهرستان خاتم واقع گرديده و ازشهر هرات حدود38 كيلومتر فاصله دارد.
اين منطقه با مساحتي بالغ بر 34000 هکتار در حد فاصل دو استان فارس و يزد واقع گرديده است كه طبق آگهي رسمي مصوبه شماره 266 مورخ 14/2/1384 شوراي عالي حفاظت محيط زيست به استناد بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست منطقه باغ شادي به مساحت 8589 هكتار با حدود و توضيحات زير به عنوان منطقه حفاظت شده تعيين و تصويب گرديد. اين منطقه از نظر جغرافيايي بين طول جغرافيايي N2935 و N2952 و عرض جغرافيايي E5407 و E5418 قرار گرفته است و شامل 20000 هکتار مشجر و 14000 هکتار مراتع غير قابل مشجر مي باشد .
منطقه مزبور عمدتا به صورت کوهستاني و تپه ماهور و قسمتي به صورت دشت و دامنه اي است. جهت کلي شيب منطقه شمال شرقي و حداکثر ارتفاع از سطح دريا 2500 متر مي باشد ، حداقل ارتفاع از سطح دريا 2000 متر است و بطور متوسط ارتفاع اين منطقه جنگلي از سطح دريا 2100 متر مي باشد.
پوشش گیاهی منطقه
پوشش گياهي در منطقه علاوه بر نقش مهمي که در تعادل اکولوژيکي آن منطقه دارد ، در زمينه حفظ آب و خاک و همچنين توليد علوفه نيز حائز اهميت است و چنانچه مديريتي صحيح اعمال گردد ميتوان ضمن بهره گيري از اين منبع عظيم و با ارزش، بقا آنرا براي نسل هاي آينده نيز تضمين نمود پوشش گياهي اين منطقه شامل جنگل ، مرتع و اراضي کشاورزي است.
منابع آبی
با توجه به شرایط توپوگرافی و ژئومرفولوژیکی، این محدوده از لحاظ ذخایر آب زیرزمینی و دبی آبراهه ها دارای نوسان فصلی و تغییرات چند ساله و فصلی است. محدوده جنگل با توجه به قرار گرفتن در ارتفاعات، دارای یک رودخانه دائمی به نام کندر بوده که در بیشتر ایام سال دارای آب است. همچنین در دامنه کوههای جنگل باغ شادی چشمه های متعددی وجود دارد که در سالهای با بارندگی مطلوب، آب دارند. از جمله منابع آبی منطقه میتوان به چشمههای قوزلی، حسینخانی، کرمو، سربره، سیدلی، محکی، نظربیگ، قره قویی، قنات باغ شادی وسطی، قنات باغ شادی بالایی، قنات باغ شادی پایینی، قنات قناتو و باغ معدن، چاههای دهنو و هدایت کرونی اشاره نمود.
مسیلی از کوه های سربره و هرشکوه در غرب منطقه سرچشمه گرفته است و از مزارع باغ شادی عبور می نماید که از پتانسیل سیلخیزی بالایی برخوردار بوده و از شمال شرقی منطقه خارج می شود. در این منطقه قنات ها با متوسط دبی 15-10 لیتر در ثانیه جریان دارند. سمت و جهت آبهای سطحی در مواقع بارندگی و جاری شدن آب در محدوده از جنوب به شمال و همچنین از غرب به شرق است.
حیات وحش
منطقه حفاظت شده جنگل باغ شادی از نظر فون جانوری و فلور گیاهی تفاوت های اساسی با سایر اکوسیستم های استان دارد به گونه ای که فون پستانداران منطقه به سمت گونه هایی همچون گراز و خرس قهوهای (به صورت مهاجر) و مانند آن و فون پرندگان نیز از گونه های دشتزی و بیابانی به سمت گونه های درختی نظیر گنجشک سانان تغییر نموده است.
پستانداران
بر اساس اطلاعات محلی، در گذشته، در پایین دامنه ها و تپه ماهورهای منطقه قوچ و میش و در ارتفاعات محدوده کل و بز مشاهده شدهاند لیکن به نظر میرسد مدت ها قبل این گونه ها در سطح محلی از بین رفتهاند.
در منطقه حفاظت شده باغ شادی تاکنون 17 گونه پستاندار شناسایی شده است که به 7 راسته و 12 خانواده تعلق دارند.
در بین گونه های شناسایی شده 5 گونه به عنوان اولویت های حفاظتی در ایران و جهان معرفی گردیده اند.
 
هوبره
هوبره از پرندگان بسیار زیبا و باشکوه مناطق بیابانی است و در زیستگاه خود از بذور گیاهی، حشرات و مارمولک ها ولی اغلب از مواد گیاهی و گندم و جو تغذیه مینماید.
این پرنده بیشتر به دویدن عادت دارد و در مواقعی که احساس خطر زیادی بنماید پرواز می کند. هوبره تخم های خود را در محل کاسه مانندی که معمولاً در شن انتخاب می کند می گذارد و داخل و اطراف آن را با پرهای افتاده و شاخ و برگ می پوشاند.
جوجه های آن لانه گریز هستند و فقط مدتی توسط والدین تغذیه میگردند. هوبره از پرندگان بومی است که در دشت مزرعه باغ شادی پایین در طول سال زیست مینماید. جمعیت کل دشت که بیشترین وسعت آن خارج از منطقه حفاظت شده است حدود 40 قطعه برآورده شده است.
خزندگان
از بین خزندگان موجود در منطقه حفاظت شده باغ شادی تاکنون 9 گونه شناسایی شده است با 2 گونه سمی، 1 گونه نیمه سمی و 2 گونه غیررسمی گزارش شده است.

مرکز تکثیر و پرورش گوزن زرد ایرانی
موضوع رهاسازی گوزن زرد ایرانی در محدوده هایی از جنگل باغ شادی شهرستان خاتم از سال 1380 مدنظر قرار گرفت. قابلیت و توان بومشناختی زیستگاه جنگلی باغ شادی و تجربه نسبتاً موفق حفاظت محیط زیست یزد در اجرای طرح تکثیر و پرورش گورخر ایرانی، زمینه این طرح را قوت بخشید. بدین منظور محدودهای به وسعت 200 هکتار در منطقه حفاظت شدة جنگل باغ شادی فنس کشی شد و در تاریخ 29 اردیبهشت 1385 تعداد 6 رأس گوزن با ترکیب جنسی 2 نر و 4 ماده از دشت ناز ساری به این مرکز انتقال یافت و فعلاً در محدوده 70 هکتاری از سایت مزبور زندگی می کنند.
باغ شادی تنها زیستگاه فصلی خرس قهوه ای در استان یزد محسوب شده که این گونه زیبا به همراه کفتار، خوک وحشی، خدنگ، رودک عسلخوار و… فون جانوری این منطقه را شامل شده و جلوه دیگری از جاذبه های اکوتوریستی را به تصویر کشیده است. در حال حاضر به دلیل حفاظت شبانه روزی از این منطقه و محدوده اطراف آن که منطقه شکار ممنوع باغ شادی محسوب می گردد به عنوان ذخیرهگاه گونه های درختی بالاخص بنه (پسته وحشی) تبدیل شده و در فصول مختلف خصوصاً فصل بهار چشم اندازی بی نظیر داشته است.

محمد درویش،مدیرکل دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در ایام نوروز از منطقه حفاظت شده باغ شادی واقع در شهرستان خاتم بازدید کرد. هدف از این بازدید آشنایی با وضعیت این اکوسیستم و سایت تکثیر در اسارت گوزن زرد ایرانی بود.
به امید اینکه راهکارهای عملیاتی برای جلب مشارکت جوامع محلی برای اجرای معرفی گوزن زرد به این جنگل ها فراهم شود.