در جوامع پیشرفته، شهروندان کم توان و معلول، هم پای دیگران در عمده فعالیت های شهری شرکت دارند که این امکان، با ایجاد زیرساخت های مورد نیاز این قشر میسر شده است.
در حقیقت، این، بافت اجتماعی و وضعیت آن است که برای شهروندانش، تعیین می کند تا چه حد درامور مربوط به خود و شهرشان، در جامعه حضور داشته باشند و هرچه، میزان امکانات و زیرساخت های یک شهر برای تمامی اقشار جامعه، فراهم و آماده باشد، به همان میزان، شهروندان و به خصوص شهروندان کم توان و معلول، به حضور در امور اجتماعی ترغیب می شوند.
معابر عمومی و خیابان های سطح شهر، از جمله بخش هایی هستند که می تواند زمینه ساز حضور شهروندان کم توان محسوب شود. به عبارتی دیگر، ایجاد تغییراتی متناسب با نیازها و محدودیت های این افراد، مشوق آنان برای تردد و انجام امور روزانه است و این مهم بر عهده نهادهای مدیریتی شهر است که در ساخت و سازها و طرح های عمرانی شهری، این نکته را به عنوان ضرورت، لحاظ نمایند.
این اقدام، چندسالی است که در شهرداری تبریز، جایگاه ویژه ای برای خود باز کرده است و اجرای طرح های مختلف، با محوریت تسهیل تردد برای معلولان، در سطح شهر به چشم می خورد.
نمونه بارز این طرح را، در پیاده روهای سطح شهر می توان دید؛ مسیر ویژه عبور نابینایان از پیاده رو ها، که با موزاییک زرد رنگ و خط دار مشخص شده و این عزیزان با استفاده از عصای سفید در شیار این موزاییک ها، مسیر عبوری خود را تشخیص می دهند.
در حال حاضر، کمتر مسیری در پیاده روهای شهر پیدا می شود که به این شیوه بهسازی نشده باشد.
اما مسئله نیاز محیط به بهسازی، به همین جا ختم نمی شود. پاره‌ای ناهنجاری‌ها که در معابر سطح شهر به چشم می خورد، از جمله کانال ها وجویهای آب، المان های تبلیغاتی و خدماتی و بخشی از مبلمان شهری که به طرزی نامناسب در حاشیه خیابان یا پیاده رو نصب شده، تعرض و پیشروی شهروندان به حریم پیاده روها، اعم از ویترین اصناف و کسبه یا رمپ پارکینگ های اختصاصی، مواردی هستند که به عنوان مانع در مسیر تردد عابران پیاده و بخصوص، شهروندان کم توان قرار دارند.
در کنار بازسازی پیاده روها، موارد فوق نیز از نظر مسوولین شهری دور نمانده است؛ پوشش کانال های آب و جوی های سطح شهر با دال بتن و الحاق آنها به پیاده روها و یا خیابان ها، در مناطق مختلف تبریز به سرعت در حال انجام است و بخش عمده ای از معابر سطح شهر، تحت اجرای این طرح قرار دارد.
برطرف کردن موانع و ناهنجاری های ناشی از عدم تناسب بین مبلمان شهری و معبر، مسئله ای متفاوت است؛ چراکه این مبلمان، توسط نهادها و ارگان های دیگر نیز نصب شده و شاید ساماندهی آن ها، تنها بر عهده شهرداری نباشد. کیوسک های تلفن عمومی، دکل های مخابراتی و صندوق های خیرات و صدقات نمونه هایی از این موارد هستند. با این حال، شهرداری تبریز در حد امکان، با برقراری تعامل و ارتباط سازنده با نهادهای مختلف خدماتی و اداری شهر، سعی در برطرف کردن این ناهنجاری ها و حل مشکلات تردد شهروندان دارد.
در بخش دیگر موضوع بهسازی فضاهای شهری، حفاری های غیراصولی و وجود منهول های تاسیساتی مطرح است.در این زمینه نیز، همکاری و رعایت اصول ایمنی از طرف ادارات و شرکت های دخیل در این امر، یک ضرورت محسوب می گردد. این جا هم ، شهرداری با ایجاد هماهنگی های لازم در زمینه حفاری ها و استفاده از مصالح همگون و مهم تر از همه، نظارت بر مراحل مختلف انجام کار، سعی در حل معضل موانع در تردد ایمن دارد.
اما قسمت مهم دیگری از مسئله، به شهروندان بر می گردد. همه ما اغلب در سطح شهر با منظره انباشت نخاله ها یا مصالح ساختمانی مواجه بوده ایم و شاید حتی در راه بندان ناشی از این امر نیز، قرار گرفته باشیم. عدم تخلیه صحیح نخاله و انباشت مصالح ساختمانی در پیاده روها، پارک ها و حتی حاشیه خیابان ها، علاوه بر آلودگی بصری و ایجاد مشکلات بهداشتی در محل، یکی از موانع تردد روان محسوب می شود.
برای رفع این معضل، اولین قدم، عنایت و توجه خود شهروندان است که شهر را، مکانی متعلق به همه بدانند و در حفظ و بهبود آن بکوشند. در گام های بعدی، شهرداری با تدوین مقررات و آیین نامه های قوی، نهادهای مختلف و شهروندان را ملزم به رعایت اصول شهروندی در زمان احداث یا تعمیر بنا نموده است و از طرفی دیگر، با اختصاص مکان ویژه ای برای تخلیه نخاله، معضل انباشت نخاله در نقاط مختلف شهر را نیز رفع کرده است.
در واقع، اقدامات شهرداری تبریز، حتی اگر کافی و در سطح استاندارد بین المللی نیز نباشد، قابل توجه به شمار می رود؛ چرا که شهرداری تبریز، با یک اقدام زیرساختی و زیربنایی، نگرش خود و دیگران را نسبت به حضور اعضای کم توان جامعه در فعالیت های مختلف شخصی و اجتماعی و بهره گیری از استعدادهای آنان، تغییر داده و اکنون هر نهادی، بر خود واجب می داند که در احداث ساختمان اداری خود، مسیری را هم برای عبور ویلچر لحاظ کند.
هر گونه پیشرفت در برنامه های عمرانی و اجتماعی، نیازمند تغییر در نوع نگرش به آن برنامه، و یا بهتر بگوییم، نیازمند تغییر زیرساخت های فکری و فرهنگی در مورد آن برنامه است و این مهم، همان کاری است که شهرداری تبریز در مورد بهسازی محیط برای شهروندان کم توان و معلول جامعه شهرمان انجام داده است.
همانند هر کار فرهنگی دیگر، این امر نیز نیاز به زمان دارد تا اثرات و تبعات مثبت خود را آشکار کند و می دانیم که با مشارکت و همکاری شهروندان، به عنوان یار کمکی شهرداری، این هدف زیاد هم دور نیست