دکتر مرتضی افقه:
اجرای طرح بنگاه های اقتصادی زودبازده از همان ابتدا با چالش های بسیاری روبرو بود و نتیجه مورد نظر حاصل نگردید. با تحلیل کلان اقتصادی در خصوص این طرح ها می توان گفت که زیان یا مشکلات ناشی از این طرح ها به مراتب بیشتر از نفع مورد انتظار بود.
دکتر سید مرتضی افقه یکی از اقتصاددانان برجسته خوزستانی در گفتگو با خبرنگار تابناک خوزستان در خصوص طرح چالش زای بنگاههای زود بازده اقتصادی گفت: بنگاههای زود بازده در واقع الگوبرداری از طرحی بود که سازمان ملل به نام SME یاSmall and Medium-sized Enterprises (بنگاههای کوچک و متوسط) ارائه کرده بود. طرح این الگو از سوی سازمان ملل متحد در واقع به منظور کاهش بیکاری، فقر و بهبود توزیع درآمد در کشورهای در حال توسعه ارائه شد. در ایرا ن و در دولت نهم و دهم نیز با همین هدف با نام بنگاه های زود بازده ارائه گردید و اگر خوب اجرا می شد می توانست اثرات خوبی را به خصوص در بخش اشتغال بر جای بگذارد. اما این طرح نیز مانند سایر طرح هایی که در دولت قبل اجرا شد با احساسات، هیاهو و تبلیغات همراه بود و در بسیاری از موارد، واقعیات اجتماعی و اقتصادی در این طرح لحاظ نگردیده و یا فراموش شد.
وی در ادامه تصریح کرد: تزریق حجم بالائی نقدینگی در دوسال اول اجرای طرح تعدادی شغل در جامعه ایجاد کرد و به غلط متولیان را به موفقیت طرح امیدوار نمود. لازم به ذکر است که فرصت های شغلی ایجاد شده در اوائل اجرای طرح در بخش ساخت و راه اندازی واحدهای تولیدی بود و طبعاً موقتی بودند و در صورت اتمام پروژه ها به مشاغل دائم تبدیل می شدند اما چون این طرح ها به انتها نرسید، با سیاست انقباضی بانک مرکزی وقت نیمه کاره رها شدند، کارکنان شاغل بیکار شدند و مشاغل دائمی که قرار بود بعد از راه اندازی واحدها ایجاد شوند عملا به نتیجه نرسیدند. بنابراین طرحی که قرار بود با اجرا شدنش بخشی از مشکل بیکاری جامعه را مرتفع سازد به دلیل اتلاف سرمایه هایی که می توانست مثبت باشد به نتیجه نرسید و به دنبال آن سرمایه گذاری در سایر پروژه های نیز صورت نگرفت.
دکتر افقه افزود: بنگاه های اقتصادی زودبازده از همان اول دچار مشکل شدند. ظاهرا کمیته ای در استانداری این پروژه را تصویب و بانک ها را موظف به اعطای وام های زود بازده می نمود. به علت پایین بودن سود، متقاضی این وام ها زیاد بود. در واقع می توان گفت سود این وام های زود بازده یک رانت بسیار مطلوب برای کسانی بود که به این وام دسترسی پیدا کردند. در این میان افراد صادق با اخذ این وام ها اقدام به تأسیس واحدهای تولیدی نمودند و عده ای سودجو نیز بدون آن که وام را در بخش تولید به کار گیرند با سو استفاده وام دریافتی را به عنوان سپرده در بانک های با سود بالاتر سرمایه گزاری و از سود آن استفاده نمودند.
وی در ادامه به تبعات منفی این طرح اشاره نمود و اظهار کرد: خالی شدن ذخایر بانکی و تزریق حجم زیادی نقدینگی به اقتصاد و توقف و شکست این طرح باعث گردید تا بسیاری از وام های اخذ شده به نتیجه نرسد و از این طریق انبوهی از بدهکاران به سیستم بانکی روی دست جامعه ماند.
دکتر افقه گفت: دوسال پس از اجرای طرح، تورم ناشی از تزریق حجم زیادی پول به اقتصاد رو به افزایش گذاشت. ابتدا دولت در برابر این معضل مقاومت می کرد و این تورم ار ناشی از توطئه مخالفین دانست و یا آنرا به تورم وارداتی نسبت داد و آن را تورم غیر واقعی نامید. اما پس از مدتی کارشناسان اقتصادی دولت پذیرفتند که تزریق بی رویه پول یا نقدینگی منجر به تورم شده به طوری که در سال 87 نرخ آن به 25 درصد رسید که در واقع بالاترین نرخ پس از سال 1374 بود.
وی اذعان کرد: سرانجام دولت از ادامه اجرای این طرح اقتصادی منصرف گردید و بانک مرکزی این بار برای جلوگیری از افزایش تورم با سیاستی کاملا انقباضی اعطای تسهیلات بانکی را متوقف نمود بنابراین، این طرح نه تنها به اهداف خود نرسید بلکه به دلیل تعجیل در اجرا و تدبیر نامناسب و تلاش برای بهره برداری سیاسی از آن، تبعات منفی قابل توجهی برای کشور به جای گذاشت و بر تعداد طرح های نیمه تمام کشور افزود.
دکتر مرتضی افقه در خصوص تورم ناشی از سرمایه گذاری اظهار کرد: هر سرمایه گذاری ای مقداری تورم به همراه دارد که البته بعد از اتمام سرمایه گذاری و ورود کالاهای تولید شده از آن سرمایه گذاری به بازار، اثر تورم اولیه خنثی خواهد شد. با این وصف، در طرح بنگاه های زود بازده، تورم ناشی از سرمایه گذاری اولیه بر جامعه تحمیل شد اما به دلیل به بهره برداری نرسیدن بسیاری از بنگاه ها، نتیجه ضدتورمی این سرمایه گذاری ها بروز و ظهور نیافت و جامعه را با تورم بالائی مواجه کرد.
در مجموع از این بنگاه ها نتیجه ی مورد نظر حاصل نگردید. اگر بخواهیم تحلیل کلان اقتصادی در خصوص این طرح ها ارائه کنیم می توان گفت که زیان یا مشکلات ناشی از این طرح ها به مراتب بیشتر از نفع مورد انتظار بود.
وی در پایان گقتگو در خصوص ناکارآمدی طرح بنگاه های اقتصادی زودبازده گفت:با اینکه این طرح به دلیل ناکارآمدی مدیریتی با بحران در بخش اقتصادی مواجهه گردید، متاسفانه هنوز مدیران سیاسی، مسائل اقتصادی و اجتماعی را جدی نمی گیرند و فکر می کنند اقدامات یا تصمیمات سیاسی و اجتماعی از عهده هرکسی بر می آید. مدیران دولتی اول باید بپذیرند که اقتصاد به عنوان یکی از حوزه های اجتماعی یک تخصص پیچیده و سخت است و متخصص شدن در این حوزه نیاز به مطالعه عمیق و دقیق و طولانی در مبانی نظری و تجارب عملی جوامع دارد و صرفا از مطالعه برخی مطالب اجتماعی و اقتصادی در روزنامه ها یا شنیدن برخی نکات از متخصصان در جلسات اداری حاصل نمی شود.
منبع: تابناک
