به گزارش تابناک از قزوین به نقل از خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه قزوین، تکدی «دست‌درازی کردن» برای کسب درآمد است و تکدی فرآیندی است که به‌موجب آن، فرد متکدی از دست رنج دیگران بهره‌مند می‌شود و زندگي می‌گذراند.
گدا اینجا، گدا آنجا، گدا همه جا!
اگر این روزها گذرتان به ورودی قزوین افتاده باشد، به محض رسیدن به عوارضی، با هجوم عده‌ای از متکدیان روبه‌رو می‌شوید که با هر ترفندی تقاضای پول و کمک می‌کنند؛ در داخل شهر هم، چهارراه ولیعصر(عج) پاتوق تعدادی از متکدیان است که با دستمال‌های کثیف خود به جان شیشه‌ی ماشین افتاده و هزینه‌ی تمیز کردن شیشه را طلب می‌کنند.
همان‌جا سروکله‌ی زنی پیدا می‌شود که کودکی را به پشتش بسته و بیماری فرزندش را بهانه‌ی مطالبه‌ی پول کرده است. کمی آن‌سوتر مرد به‌ظاهر معتادی را می‌بینی که با دود کردن اسپند، سلامتی و پولت را می‌خواهد!
تعدادشان کم نیست، مکان مشخصی هم ندارند، در نقاط مختلف شهر از شمال تا جنوب حضور دارند؛ از ولیعصر به سمت امامزاده حسین(ع) که حر کت کنی تصاویر این‌چنینیِ زیادی می‌بینی؛ به چهارراه شهدا که می‌رسی، فردی به‌ظاهر معلول را می‌بینی که خود را به بهانه‌ی رد کردن از خیابان به ماشین‌ها می‌زند که شاید بتواند پولی بگیرد؛ رانندگان که هرروز این صحنه را می‌بینند توجهی نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند راهشان را کج کنند و نادیده‌اش بگیرند.
«ناهار نخوردم، پول می‌دی یه ساندویچ بخرم؟»، «بچه‌ام مریضه خرج دوا و درمون ندارم»، «غریبم، کرایه ماشین ندارم برای برگشت به شهر» کلماتی است که هرروز از گوشه و کنار این شهر می‌شنوی و در صورت پرداخت پول و اصطلاحاً کمک کردن، دعای "خدا خیرت بده و هرچی از خدا می خوای بهت بده" می‌شنوی و اگر پولی ندهی یا مقدار پول پرداختی کم باشد، نفرین و ناسزا نصیبت می‌شود.
بیمارستان، آرمستان، دانشگاه، بازار، مراکز خرید و هرجای دیگر این شهر که باشی، متکدیان را همراه همیشگی خود می‌بینی، متکدیانی که با چهره و نحوه‌ی گدایی آن‌ها آشنایی؛ حتی راننده تاکسی پیری که طی مسیر از بیماری و عمل قلب بازش برایت می‌گوید و می‌خواهد کمکش کنی و این صحنه بارها تکرار شده و تو با خود فکر می‌کنی که تکدی‌گری تا کجا پیش رفته است که در تاکسی هم متکدیان وجود دارند!
آنچه مسئولین می‌گویند
اما بااین‌وجود٬ وحید توفیق مدیر مرکز ساماندهی متکدیان قزوین در جلسه‌ای رسمی می‌گوید: «متکدیان استان قزوین 49 نفرند، که 23 نفر ایرانی و 26 نفر تبعه خارجی هستند؛ همچنین از این تعداد 8 نفر زن ایرانی و 1 نفر زن اتباع است و در حال حاضر در استان یک مرکز فعال تحت عنوان "مجموعه‌ی جمع‌آوری متکدیان" فعالیت می‌کند و این آمار توسط دیگر مسئولان حاضر در جلسه تأیید می‌شود».
محسن میر رحیمی نماینده فرمانداری قزوین در این خصوص می‌گوید: «طبق آمار موجود در فرمانداری، تعداد متکدیان در شش‌ماهه‌ی نخست سال جاری نسبت به میزان مشابه سال گذشته کاهش داشته است».
وی بیان می‌کند: «در فصل تابستان و ایام تعطیلات به علت افزایش تردد و مسافرت، متکدیان به سمت عوارضی‌ها می‌روند و تعداد متکدیان سطح شهر کاهش پیدا می‌کند، بنابراین عوارضی‌ها نیز باید تحت نظارت نهادهای مربوط به جمع‌آوری متکدیان قرار بگیرد».
آماری که مسئولان می‌دهند با چیزی که می‌بینی همخوانی ندارد؛ اگر ساعت 10 شب گذرت به چهارراه‌های پرتردد شهر بیافتد، شاید متکدیان بیشتر از این آمار را ببینی، حال اگر افرادی که برای کمک به درب منزل مراجعه می‌کنند یا در کوچه‌ها و معابر فرعی برای کمک روبه‌رویت می‌ایستند را بخواهی حساب کنی، تعدادشان سر به فلک می زند و با آمار ارائه‌شده تفاوت‌های چشمگیری دارد.
تعداد متکدیان هرچند کم باشد، چهره‌ی شهر را زشت می‌کند و مسئولان باید برای جمع‌آوری آن تدبیری بیاندیشند؛ تدبیری که از سال 1381 به‌عنوان "طرح ساماندهی متکدیان" بر اساس مصوبه‌ی شورای عالی اداری کشور در دستور کار قرار داده‌شده است.
طرح ساماندهی متکدیان
طبق این طرح "ساماندهی متکدیان" به‌طور جدی باید از سوی نهادهای ذیربط ازجمله شهرداری، نیروی انتظامی، وزارت کشور، سازمان بهزیستی، کمیته‌ی امداد و وزارت کار و امور اجتماعی پیگیری شود، به‌طوری‌که سازمان بهزیستی متولی تحویل گرفتن، نگهداری، آموزش و حمایت متکدیان، کمیته امداد متولی حمایت و هدایت متکدیان، وزارت کار و امور اجتماعی متولی آموزش رایگان و تأمین شغل آنان، نیروی انتظامی مسئول جمع‌کردن آنان از سطح شهر و شهرداری مسئول کمک به نیروی انتظامی و ایجاد سازوکارهای لازم برای متکدیان بی خانمان است.
اهمیت این طرح به قدری است که رئیس‌جمهور کشورمان سال گذشته در این موضوع ورود پیدا کرد و از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزارت کشور، نیروی انتظامی، شهرداری‌ها و مسئولین محلی خواست تا پاک‌سازی چهره شهرها از تکدی‌گری را با جدیت دنبال کنند و شناسایی و مقابله با شبکه‌های گرداننده این ناهنجاری‌ها را در اولویت مأموریت‌های دستگاه‌های مسئول قرار دهند؛ گویا این مسئله در قزوین جدی گرفته نشده است.
توفیق مدیر مرکز ساماندهی متکدیان قزوین مهمترین مشکل جمع‌آوری متکدیان را قوانین دست و پا گیر قوه قضاییه می‌داند و می‌گوید: «قوه‌ی قضاییه از خردادماه سال جاری مجوز جمع‌آوری این افراد را نداده است و اگر قرار باشد یک مورد دستگیر شود، باید ظرف مدت یک ساعت مجوز دریافت و متهم به قاضی و شعبه‌ی مربوطه معرفی شود».
وی اظهار می‌کند: «مدیر جمع آوری، تنها زمانی می‌تواند کاری کند که متکدیان جمع‌آوری‌شده باشند، در حال حاضر مرکز تجهیز شده و امکانات رفاهی-بهداشتی از قبیل سرویس بهداشتی، حمام و تخت در مرکز وجود دارد اما مجوز جمع‌آوری نداریم».
سرهنگ ایمانعلی عابدزاده معاون پلیس پیشگیری استان نیز در این خصوص به ایسنا می‌گوید: «در قزوین واحد گشت نیروی انتظامی به‌صورت شبانه‌روزی فعال است و تنها مشکل ما در جمع‌آوری متکدیان، نبود مجوز قضایی است، در حال حاضر بعد از جمع‌آوری متکدیان هم نمی‌توانیم آن‌ها را بیش از 1 ساعت نگهداری کنیم و در صورت بروز مشکلاتی از قبیل زدوخورد ما مسئول هستیم».
به گزارش ایسنا، پدیده‌ی تکدی‌گری که در قزوین با افزایش روزافزون همراه است، این روزها کمترین دغدغه‌ی مسئولان محسوب می‌شود، این در حالیست که بی تفاوت بودن و یا دچار روزمرگی شدن در برابر آسیب‌های اجتماعی تهدید جدی است که مشکلات مسئولین را در برابر مبارزه و یا کاهش معضلات دوچندان می‌کند.
در حال حاضر مسئولین مربوطه، دورهم جمع شده و همه به بهانه محدودیت‌های قضایی از جمع‌آوری متکدیان خودداری می‌کنند و عده‌ای نیز به بهانه کامل نبودن آیین نامه‌ی شورای اداری از انجام آن سرباز می‌زنند و مشکلات را بر گردن یکدیگر می‌اندازند.
بهاره رحمانی معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین می‌گوید: «بهزیستی از ابتدای مشکلات متکدیان، پای کار بود و وظایف برعهده‌گرفته را به خوبی انجام داد، اما در حوزه‌ی شهر اتفاق خاص نمی‌افتاد و چهره شهر تغییر پیدا نکرد».
وی می‌گوید: «در حال حاضر مشکل قانونی در خصوص جمع‌آوری متکدیان نداریم و تنها آیین‌نامه‌ی شورای اداری دارای نقاط ضعفی است که باید تغییر پیدا کند، چرخه‌ی جمع‌آوری متکدیان یک چرخه‌ی ناتمام است و اگر متکدی دستگیری شود باید ظرف یک ساعت به قاضی معرفی شود».
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین خاطرنشان می‌کند: «یک ساعت زمان کمی است، چراکه مصاحبه اولیه و پیگیری تصمیمات، زمان زیادی طول می‌کشد، درصورتی‌که این زمان افزایش پیدا کند، جمع‌آوری و نگهداری سرعت می‌گیرد».
به گزارش ایسنا، باگذشت زمان، شیوه‌های تکدی‌گری تغییر کرده است و به نظر حجم متکدیان کاهش‌یافته است، اما هنوز بر سر هر کوچه و خیابان تعداد زیادی متکدی مشاهده می‌شود، که برخی تبعه‌ی پاکستان و افغان هستند و اغلب دچار امراض واگیر هستند».
مدیر مرکز ساماندهی متکدیان قزوین خاطرنشان می‌کند: «متکدیان زمانی که جمع‌آوری می‌شوند، در سه تا 4 دسته تقسیم‌بندی می‌شوند، مهاجران که از شهرهای دیگر آمدند با توجه به شرایط دیگر به شهر خودشان هدایت می‌شوند، افراد خارجی به اداره‌ی اتباع در استانداری و نیروی انتظامی معرفی می‌شوند، معلولین به سازمان بهزیستی و بی‌بضاعتان به کمیته امداد معرفی می‌شوند».
وی می‌گوید: «افرادی که از سطح شهر جمع‌آوری می‌شوند، اغلب سالم هستند و اگر مشکوک باشند و مددکار ما اعلام نیاز کند، آزمایش‌های ایدز، هپاتیت و هر نوع بیماری دیگر به‌صورت رایگان در مرکز بهداشت شهید بلندیان و دانشگاه علوم پزشکی صورت می‌گیرد».
توفیق خاطرنشان می‌کند: «در شیوه‌ی جدید تکدی گری افراد اقدام به دست‌فروشی به حداقل جنس می‌کنند، در این مورد جرم مشهود نیست و شهرداری به‌عنوان برخورد با دست‌فروشی ورود پیدا می‌کند و برخورد می‌کند».
اسماعیل دهقان ن‍‍ژاد قاضی مربوط به متکدیان در این خصوص می‌گوید: «عده‌ای دست‌فروشان را به‌عنوان متکدی دستگیر می‌کنند، در حالی که متکدی تعریف خاص خود را دارد و طبق ماده 712 قانون مجازات اسلامی، مجازات تکدی‌گری یک ماه تا 3 ماه زندان است که باوجود شرایط خاص این حکم به جزای نقدی تبدیل می‌شود».
به گزارش ایسنا، بسیاری از مسئولین وظایف خود را به فراموشی سپرده و تنها کلید حل مشکل را فرهنگسازی می‌دانند، فرهنگسازی پیش از این باید صورت می‌گرفت و مسئولان به‌جای صرف کردن وقت جهت پیدا کردن نقاط ضعف آیین‌نامه، اگر زمان را صرف فرهنگسازی می‌کردند، شاید امروز قزوین هم جز شهرهای بدون متکدی می‌شد».
رحمانی نیز معتقد است که این طرح حدود 5 سال است که در قزوین در حال بررسی است، که اگر از همان 5 سال پیش فرهنگسازی می‌کردیم، هم‌اکنون این معضل حل‌شده بود و مردم یاد گرفته بودند که کمک کردن به محرومین و نیازمندان باید از طریق مؤسسات خیریه صورت گیرد؛ یعنی دیگر شاهد افزایش متکدیان در قزوین نبودیم.
میررحیمی نیز یادآور می‌شود: «همه‌ی متکدیان نیازمند نیستند و مردم باید بدانند که از طریق مؤسسات خیریه و کمیته‌ی امداد می‌توان به نیازمندان واقعی یاری رساند؛ این امر نیاز به فرهنگسازی دارد و در این میان باید از ظرفیت رسانه‌ها استفاده شود».
افزایش حمایت از مؤسسات خیریه، آموزش و فرهنگسازی صحیح، اگرچه برای کاهش تعداد متکدیان لازم است، اما بروز پدیده‌هایی مانند دیوار مهربانی و یخچال مهربانی نشان از این دارد که مردم علاقه‌مند هستند که به نیازمندان واقعی کمک کنند و این بی تفاوتی مسئولان نسبت به آن، سبب بروز پدیده تکدی‌گری و سو استفاده از احساس پاک مردم می‌شود.
چه خوب است، مسئولان که آمار درستی از متکدیان شهر قزوین ندارند، به‌جای درگیر کردن خود در جلسات و نقد و بررسی قوانین موجود، به وظایف خود که همان اجرای قانون و فرهنگسازی عمومی است عمل کنند و تدبیری عملی در جهت کاهش پدیده تکدی‌گری در قزوین بیاندیشند.
گزارش از آرزو یارکه سلخوری