زهرا داستانی
تابناک/بیمارستان‌ها اولین سنگرهای مقابله با کرونا اگرچه پرکارترین روزهای خود را در سالهای اخیر تجربه کردهاند اما کمکارترین از نظر پذیرش سایر بیماران بوده‌اند. بسیاری از ترس ابتلا به بیماری کرونا درمان خود را به پساکرونا موکول کردهاند و عده دیگری نیز به دلیل تعطیلی برخی مطب‌ها و عدم پذیرش بیماران از سوی برخی پزشکان تکمیل فرآیند درمانشان به پساکرونا موکول شده و بیم آن می‌رود که تبعات این اتفاق در روزها و ماه‌های پس از شکست کرونا در ایران مشاهده شود.
19 اسفند 98 بود که محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در توئیتی از مهم‌ترین مراکز انتشار ویروس کرونا در ایران نام برد. بیمارستان‌ها، پمپ بنزین‌ها و سوپر مارکت‌ها به ترتیب سه مرکز مهم پخش ویروس کرونا در ایران بودند که به گفته وزیر جوان، نام آنها با دریافت بخشی از اطلاعات مبتلایان به کرونا در ایران و تحلیل اطلاعات حمل و نقل، پرداخت حضوری و… توسط متخصصان داده‌کاوی و استخراج مدل شیوع به دست آمده بود. حالا آمارها می‌گفت که بیمارستان‌هایی که از اول شیوع بیماری کووید 19 با آمار بالای مراجعان مبتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا از ترس ابتلا به کرونا روبه‌رو بودند، مهم‌ترین مرکز انتقال بیماری هستند. همین عامل باعث شد که کادر درمان بیمارستان‌ها و مسئولان بهداشتی کشور از مردم بخواهند که به جای مراجعه به بیمارستان‌ها درصورت مشاهده علائم بیماری کرونا که شباهت بسیاری با آنفلوآنزا و سرماخوردگی دارد، در خانه بمانند و تا بروز علائم تنگی نفس و مشکلات ریوی به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه نکنند. افزایش شمار مراجعه به مراکز درمانی به دلیل ابتلا به سرماخوردگی و آنفلوآنزا در ایران در ماه‌های ابتدای ورود کرونا به ایران در حالی به ثبت می‌رسید که تا پیش از این خوددرمانی و تهیه نسخه‌های گذشته برای درمان این بیماری‌ها به دلیل گرانی هزینه‌های درمان در ایران در حال افزایش بود.
هشدارها درباره احتمال ابتلا به کرونا با مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی اما سبب گریز مردم از مراکز درمانی شد، تا آنجا که ایرج حریرچی، معاون کل وزیر بهداشت در گفتوگویی تلویزیونی با اشاره به مراجعات مردم در سالهای گذشته به بهورزان، مراقبین سلامت و پزشکان، اظهار کرد: «در سال گذشته روزانه 2 میلیون و 350 هزار بار مواجهه مردم با سیستم بهداشتی و درمانی را داشتیم اما متاسفانه به دلیل شیوع بیماری کرونا، روند مراجعات عادی مردم به طور قابل توجهی کاهش یافته است و در برخی موارد حتی بیش از 80 درصد، کاهش مراجعه را شاهد بوده‌ایم.» او حتی نسبت به تعویق واکسیناسیون کودکان و مراقبت‌های دوران بارداری به دلیل ترس از ابتلا به کرونا ویروس هشدار داد و از مردم خواست که واکسیناسیون کودکان و مراقبت‌های بارداری را حتی در روزهای شیوع بیماری کرونا جدی بگیرند. وی با اشاره به اینکه نباید روند معالجه بیماران مبتلا به سرطان، فشار خون، دیابت و... با تاخیر انجام شود و به مراحل پیشرفته برسد؛ از مردم خواست با توجه به اقدامات ایمنی متعددی که در بیمارستان‌های دولتی و نهادهای خصوصی انجام شده است، برای مراجعات معمول به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنند. معاون کل وزیر بهداشت همچنین تاکید کرد که «به جز استثناءهایی مانند دندانپزشکی و جراحی‌های زیبایی، درخصوص مراجعات معمول، مردم اطمینان داشته باشند که اقدامات مراقبتی بهداشتی و حفاظتی در مقابل کرونا انجام می‌شود تا بتوانیم بیماری‌های دیگر را نیز کنترل کنیم. مهم‌ترین بیماری‌های کشور ما کماکان بیماری‌های غیرواگیر مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت و سرطان‌هاست.»
اما هشدارها نسبت به عدم حضور و مراجعه به بیمارستان‌ها به دلیل احتمال ابتلا به کرونا تنها به همین جا ختم نشد و ترس از ابتلا به کرونا که سبب کاهش مراجعه سایر بیماران به بیمارستان‌ها شده بود، به افزایش کار و اضافه کاری کادر درمان و همچنین به مراجعه با تاخیر مبتلایان به کرونا نیز منجر شد. رضا قنبرپور، دبیر ستاد مقابله با کرونا در نظام پزشکی گیلان از افزایش ساعات کاری کادر درمان به دلیل رسیدگی به وضعیت بیماران بیماری‌های مزمن به دلیل به تاخیر انداختن درمان خبر داد. او گفته است: «بسیاری از بیماران برای بیماری های مزمن و روزمره خودشان نیز به مطب ها مراجعه نمی‌کنند و این مسئله موجب شده پزشکان در طول هفته ساعات خاصی در مطب حاضر شوند.»
سید احمد هاشمی، سرپرست دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی نیز 15 اردیبهشت ماه اعلام کرد که «به رغم توصیه پزشکان، بسیاری از بیماران کرونایی به علت ترس از کرونا با تاخیر به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند.» او همچنین از همه افراد علامت‌داری که به مراکز درمانی مراجعه کردهاند و پزشک به آنها توصیه به بستری کرده است، خواست تا در کمترین زمان در بیمارستان‌ها بستری شوند تا حال عمومی آنها بدتر و منجر به آسیب دیدنشان نشود. بیمارانی که نه تنها با عدم مراجعه‌شان به مراکز درمانی به حادتر شدن وضعیت جسمانیشان کمک می‌کردند بلکه سبب انتقال بیماری به افراد دیگر نیز می‌شدند.
عدم مراجعه بیماران مبتلا به کرونا به بیمارستان‌ها اما از آنجا ناشی می‌شد که بیمارستان‌ها به دلیل کمبود تخت خالی، تجهیزات، پرسنل و کادر درمان در مواجهه با بیمارانی که تست کرونای آنها مثبت بود، بیماران را با یک نسخه به خانه هدایت می‌کردند و از آنها می‌خواستند تا درصورت بحرانی‌تر شدن حالشان دوباره به بیمارستان مراجعه کنند. نتیجه این سیاست یک بام و دو هوا که به همراه تعطیلی برخی از مطب‌ها همچنان همراه است، سبب شده که بسیاری از بیماران همچنان روند درمانی خود را به تاخیر بیندازند. به طور مثال شهروندی تهرانی می‌گوید: «پدرم چشم‌هایش را عمل کرده و باید هر ماه آمپولی در چشمش تزریق شود. از بعد از کرونا دکترش به مطب مراجعه نکرده و کلینیکش هم بسته است. الان چشمش باد کرده، فقط هم دکتر خودش می‌تواند این تزریق را انجام دهد و واقعا نمی‌دانیم باید چکار کنیم؟» یکی دیگر از شهروندان می‌گوید: «برای چکاپ قند خون باید به درمانگاه مراجعه می‌کردم اما از ترس بیماری کرونا ترجیح دادم به درمانگاه نروم. از ترس ویروس کرونا ازخانه خارج نمی‌شوم و می‌ترسم اگر به درمانگاه بروم آنجا به این ویروس مبتلا شوم.» شهروند دیگری می‌گوید: «۱۲ اسفند ماه موعد یک جراحی داشتم اما پس از تماس با مرکز درمانی به من گفته شد که در شرایط فعلی امکان جراحی وجود ندارد.» وی ادامه می‌دهد: «حالا فقط می‌دانم باید پس از پایان سال برای انجام عمل جراحی مراجعه کنم که البته باز هم تاریخ دقیق آن مشخص نیست.» شهروند دیگری می‌گوید: «از ترس کرونا از رفتن به درمانگاه خودداری کرده و می‌گوید: «وقت پزشک زنان داشتم اما ترجیح دادم کنسل کنم و به درمانگاه مراجعه نکنم.» شهروند دیگری که پدرش وقت عمل در یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران دارد، نگران از ابتلا به کرونا می‌گوید: «پدرم از قبل از عید در ناحیه شکم درد داشت، با مراجعه به پزشک متوجه شدیم که نیاز به عمل جراحی دارد اما به دلیل ترس از ابتلا به کرونا آن را به تعویق انداختیم. هنوز هم نگران کرونا هستیم اما دیگر وقتی برای از دست دادن نداریم.»
ترس از کرونا که حالا باعث به تعویق افتادن درمان بیماری‌ها شده، نتیجه‌اش هرچه باشد باید آن را در پساکرونا شاهد باشیم. روزهایی که بیمارستان‌های ایران پس از گذراندن دوران سخت مبارزه با کرونا و فسرودگی و خستگی ناشی از آن باید به درمان شمار بالای بیمارانی که در شرایط حاد بیماری خود قرار دارند، بپردازند. روزهایی که شاید برای کادر درمان و خانواد‌ه‌های بیماران سخت‌تر از این روزهای کرونازده باشد.