تابناک/اقتصاد ایران و به طور ویژه بازار سرمایه شاهد نقطه عطف تاریخی خود طی روزهای اخیر بود.
ابلاغیه نهم اردیبهشت ۹۹ مقام معظم رهبری در خصوص «آزادسازی سهام عدالت» به منظور «گسترش عدالت اجتماعی و توانمندسازی خانواده‌های کم درآمد» که در بندهای سه گانه دولت را موظف به تدوین سازوکار عرضه پرتفوی سهام عدالت در بازار سرمایه نموده اند، نقشه راه توسعه بی نظیر بورس ایران است. تصمیمی که می تواند به بازتوزیع ثروت و مشارکت آحاد مردم در مدیریت و مالکیت بنگاه های دولتی، روح تازه ای ببخشد.
در متن ابلاغیه رهبری، دو روش «مالکیت و مدیریت مستقیم مشمولان» و «مالکیت غیرمستقیم از طریق سهامداری در شرکت های سرمایه گذاری استانی سهام عدالت» پیش بینی شده که با توجه به اعلام رئیس سازمان خصوصی سازی، قرار است تا یکماه آینده و با اخذ مجوز و مصوبات شورای عالی بورس، سهام عدالت در بورس آزادسازی شود.
تعداد کل مشمولان دارنده سهام عدالت که شامل ۵ دهک پایین درآمدی جامعه هستند تا ۶ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، معادل ۴۹ میلیون نفر و تعداد مشمولان در قید حیات نیز برابر ۴۶,۵ میلیون نفر، اعلام شده است(جدول شماره ۱). براساس آمار رسمی شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه، تعداد کدهای سهامداری صادرشده تا پایان فروردین ماه ۱۳۹۹، معادل ۱۱.۶ میلیون نفر بوده است. از طرفی، این جدول نشان دهنده ۴۶.۵ میلیون نفر سهامدار بالقوه برای ورود به بورس است که با فرض هم پوشانی کل سهامداران فعلی بورس با بخشی از آمار مشمولان سهام عدالت، بازار سرمایه در ماه های آینده شاهد ورود ۳۴.۹ میلیون سهامدار خواهد بود.
این عدد بیانگر سهامدار شدن نیمی از جمعیت ایران بوده (برآورد جمعیت ایران در سرشماری سال ۱۳۹۵: حدود ۸۰ میلیون نفر) که می تواند به عنوان فرصت بی نظیر برای توسعه و عمق بخشی به بازار سرمایه و افزایش نقش آن در اقتصاد کشور، مطرح باشد. براساس اطلاعات دریافتی، شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه، کلیه امور مرتبط با صدور کد سهامداری برای مشمولان سهام عدالت را انجام داده و فعالسازی آن تنها منوط به طی فرایند احراز هویت، است. به این ترتیب به نظر می رسد زیرساخت اولیه برای معامله پذیری پرتفوی سهام عدالت و حضور مشمولان در بورس انجام شده، امری که بالقوه حاکی از سرازیرشدن خیل عظیم مردم با به یک بازار تخصصی با ریسک سرمایه گذاری است که این امر نیاز به آموزش مستمر و توسعه فرهنگ سهامداری را بیش از گذشته، پررنگ تر می کند.
جدول (۱) آمار تعداد مشمولان سهام عدالت تاریخ گزارش: ۰۶/۰۲/۱۳۹۹
|
گروه |
عنوان گروه بندی |
تعداد مشمولان (نفر) |
تعداد مشمولان در قید حیات |
|
۱ |
مشمولین تخفیف دار |
۵,۹۵۷,۴۶۳ |
۵,۷۱۴,۹۰۵ |
|
۲ |
روستائیان و عشایر |
۱۵,۱۴۷,۵۵۵ |
۱۴,۶۳۰,۷۱۲ |
|
۳ |
کارکنان دستگاه های اجرایی و بازنشستگان |
۱۳,۳۷۱,۸۵۹ |
۱۲,۵۴۲,۸۵۳ |
|
۴ |
کارگران فصلی و ساختمانی |
۶,۱۰۵,۷۳۰ |
۶,۰۲۸,۰۳۲ |
|
۵ |
سایر اقشار |
۸,۵۷۰,۱۳۴ |
۷,۶۵۰,۸۴۷ |
|
جمع کل مشمولان سهام عدالت |
۴۹,۱۵۲,۷۴۱ |
۴۶,۵۶۷,۳۴۹ |
*منبع جدول: سایت رسمی سهام عدالت
براساس آمار منتشره در سایت رسمی سهام عدالت، پرتقوی سهام عدالت شامل ۴۹ شرکت (۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیربورسی) است که تا تاریخ ۶ اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، ارزش روز مجموع این پرتفوی مطابق جدول شماره ۲، معادل ۳.۷۰۱ هزار میلیارد ریال، برآورد شده است و ارزش روز پرتفوی بورسی آن نیز برابر ۳.۶۶۵ هزار میلیارد ریال محاسبه شده است. از طرفی، اگر متوسط درصد سهام شناور آزاد دو بورس مذکور را معادل ۱۵ درصد کل ارزش روز آن ها (۴۳.۴۷۴ هزار میلیادر ریال) در نظر بگیریم، به طور خوشبینانه این دو بازار کشش معاملاتی و جذب سهام روزانه بین ۶۵ تا ۷۰ هزار میلیارد ریال را دارند و عرضه مازاد این ارقام، باعث تغییر در روند طبیعی بازار و ایجاد صف های معاملاتی، خواهد شد. بنابراین لزوم شفاف سازی نحوه و مکانیزم واگذاری یک یا چند مرحله ای پرتفوی سهام عدالت می تواند به رفع ابهام و جلوگیری از بروز نوسانات خارج از ضابطه، کمک کند. (جزئیات پرتفوی سهام عدالت در جدول شماره ۳، به تفکیک اشاره شده است.)
جدول (۲) اطلاعات مربوط به شرکت های پرتفوی سهام عدالت* تاریخ گزارش: ۰۶/۰۲/۱۳۹۹
|
شرح |
بورسی |
غیر بورسی |
کل شرکت ها |
|
تعداد شرکت ها |
۳۶ |
۱۳ |
۴۹ |
|
ارزش مقطع واگذاری (میلیارد ریال) |
۲۲۷،۸۲۵ |
۳۵،۹۶۵ |
۲۶۶،۳۶۳ |
|
ارزش روز (میلیارد ریال) |
۳،۶۶۵،۸۶۱ |
۳۵،۹۶۵ |
۳،۷۰۱،۸۲۶ |
|
عنوان سناریو |
تعداد مشمول وارده به بورس(میلیون نفر) |
درصد مشمولان |
ارزش کل پرتفوی بورسی سهام عدالت(میلیارد ریال) |
ارزش پرتفوی قابل معامله توسط مشمولان(میلیارد ریال) |
متوسط ارزش معاملات ماهانه بورس و فرابورس (میلیارد ریال) |
|
بدبینانه |
۴۹.۱ |
۱۰۰ |
۳,۶۶۵,۸۶۱ |
۳,۶۶۵,۸۶۱ |
۱,۵۰۰,۰۰۰ |
|
براساس این سناریو، در صورت ورود ۱۰۰ درصد مشمولان سهام عدالت به صورت مستقیم به بازار سرمایه و عرضه سهام از سوی آن ها، دو ماه زمان (با فرض معامله پرتفوی عدالت به میزان متوسط معاملات ماهانه بازار به میزان ۱.۵۰۰.۰۰۰میلیارد ریال) نیاز است تا بورس بتواند کل سهام عرضه شده پرتفوی عدالت را جذب کند که این امر فشار مضاعفی را بر روند معاملاتی و نقدینگی بازار وارد خواهد کرد. |
|||||
|
میانی |
۲۵ |
۵۰ |
۳,۶۶۵,۸۶۱ |
۱,۸۳۲,۹۳۱ |
۱,۵۰۰,۰۰۰ |
|
براساس این سناریو، در صورت ورود ۵۰ درصد مشمولان سهام عدالت به صورت مستقیم به بازار سرمایه و عرضه سهام از سوی آن ها، یکماه زمان (با فرض معامله پرتفوی عدالت به میزان متوسط معاملات روزانه بازار به میزان ۱.۵۰۰.۰۰ میلیارد ریال) نیاز است تا بورس بتواند کل سهام عرضه شده پرتفوی عدالت را جذب کند. |
|||||
|
خوشبینانه |
۱۰ |
۲۰ |
۳,۶۶۵,۸۶۱ |
۷۳۳,۱۷۲ |
۱,۵۰۰,۰۰۰ |
|
براساس این سناریو، در صورت ورود ۱۰درصد مشمولان سهام عدالت به صورت مستقیم به بازار سرمایه و عرضه سهام از سوی آن ها، تنها یک هفته زمان (با فرض معامله پرتفوی عدالت به میزان متوسط معاملات روزانه بازار به میزان ۱.۵۰۰.۰۰۰ میلیارد ریال) نیاز است تا بورس بتواند کل سهام عرضه شده پرتفوی عدالت را جذب کند که این امر معادل درگیر شدن تنها ۲۵ درصد معاملات بازار با پرتفوی سهام عدالت بوده و امکان مدیریت آن برای ارکان و نهادهای مالی بازار، وجود خواهد داشت. |
|||||
*منبع جدول: سایت رسمی سهام عدالت
آزادسازی سهام عدالت در ۳ سناریو
عرضه و آزادسازی پرتفوی سهام عدالت، می تواند به عنوان یکی از فرصت های مناسب برای بهینه سازی ساختار پرتفوی شرکت های هلدینگ و سرمایه گذاری و ورود جدی به عرصه سهامداری سهام شرکت ها سرمایه گذاری استانی سهام عدالت در قالب خرید بلوکی و احراز کرسی مدیریتی، به شمار رود. البته این امر تا حد زیادی بستگی به نحوه سازوکار اجرایی آزادسازی داشته و انتظار می رود دولت از این فرصت تاریخی برای گسترش هدف متعالی گسترش عدالت اجتماعی با استفاده از ابزار بورس اقدامات و عملیات لازم را برنامه ریزی کند.
جدول شماره (۳) شرکت های واگذار شده به طرح توزیع سهام عدالت در مقطع ۱۳۹۹.۰۲.۰۶
|
ردیف |
نام شرکت |
سرمایه فعلی شرکت (میلیارد ریال) |
تعداد کل سهام شرکت |
درصد سهام تخصیص یافته به سهام عدالت |
|
۱ |
آلومینیوم ایران- ایرالکو |
۵,۱۹۸ |
۵,۱۹۷,۸۳۰,۶۱۳ |
۳۰% |
|
۲ |
ایران خودرو |
۳۰۱,۶۵۶ |
۳۰۱,۶۵۶,۰۶۸,۰۰۰ |
۱% |
|
۳ |
بانک تجارت |
۲۲۳,۹۲۶ |
۲۲۳,۹۲۶,۱۲۷,۰۰۰ |
۴۰% |
|
۴ |
بانک صادرات ایران |
۱۷۵,۳۵۴ |
۱۷۵,۳۵۳,۹۷۲,۰۰۰ |
۴۰% |
|
۵ |
بانک ملت |
۵۰,۰۰۰ |
۵۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۶ |
پارس سویچ |
۱,۰۰۰ |
۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۴۶% |
|
۷ |
پالایش نفت بندر عباس |
۲۸,۶۸۸ |
۲۸,۶۸۸,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۰% |
|
۸ |
پالایش نفت تهران |
۴۴,۰۰۰ |
۴۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۷۰% |
|
۹ |
پالایش نفت شیراز |
۱,۰۲۸ |
۱,۰۲۷,۵۴۸,۶۰۰ |
۲۰% |
|
۱۰ |
پالایش نفت اصفهان |
۵۱,۰۰۰ |
۵۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۰% |
|
۱۱ |
پالایش نفت تبریز |
۱۰,۰۰۰ |
۱۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۰% |
|
۱۲ |
پتروشیمی مارون |
۸,۰۰۰ |
۸,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۱۳ |
پست بانک |
۳,۲۳۳ |
۳,۲۳۳,۴۵۱,۰۰۰ |
۲۵% |
|
۱۴ |
چادرملو |
۵۵,۵۰۰ |
۵۵,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۱% |
|
۱۵ |
حمل و نقل پتروشیمی |
۲۰۰ |
۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۹% |
|
۱۶ |
سایپا |
۱۹۵,۵۱۱ |
۱۹۵,۵۱۰,۵۵۰,۰۰۰ |
۱% |
|
۱۷ |
سرمایه گذاری توسعه صنعتی ایران |
۲,۶۵۰ |
۲,۶۵۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۳% |
|
۱۸ |
سرمایه گذاری رنا |
۷,۹۶۰ |
۷,۹۶۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲% |
|
۱۹ |
سیمان داراب |
۹۰۰ |
۹۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۵۰% |
|
۲۰ |
سیمان دشتستان |
۱,۱۸۰ |
۱,۱۸۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۴% |
|
۲۱ |
فولاد آلیاژی ایران |
۶,۰۰۰ |
۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۹% |
|
۲۲ |
فولاد خوزستان |
۱۹,۰۴۹ |
۱۹,۰۴۸,۶۹۷,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۲۳ |
فولاد مبارکه اصفهان |
۲۰۹,۰۰۰ |
۲۰۹,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۲۴ |
کارخانجات مخابراتی ایران |
۳,۲۳۵ |
۳,۲۳۵,۳۶۲,۰۰۰ |
۳۵% |
|
۲۵ |
کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران |
۱۶,۳۹۳ |
۱۶,۳۹۳,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۴% |
|
۲۶ |
گل گهر |
۴۸,۰۰۰ |
۴۸,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۱۱% |
|
۲۷ |
مخابرات ایران |
۶۰,۰۰۰ |
۶۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۰% |
|
۲۸ |
مدیریت پروژه های نیروگاهی ایران |
۲۷,۰۰۰ |
۲۷,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۶% |
|
۲۹ |
ملی صنایع مس ایران |
۱۰۱,۴۰۰ |
۱۰۱,۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۷% |
|
۳۰ |
نیرو ترانس |
۵۰۰ |
۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۱% |
|
۳۱ |
بیمه دانا |
۴,۰۰۰ |
۴,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۵۵% |
|
۳۲ |
پالایش نفت لاوان |
۱,۱۴۳ |
۱,۱۴۳,۴۲۱,۶۰۰ |
۲۰% |
|
۳۳ |
پتروشیمی ارومیه |
۶۸۰ |
۶۷۹,۹۷۲,۰۰۰ |
۶% |
|
۳۴ |
پتروشیمی بندر امام |
۲۶,۲۰۶ |
۲۶,۲۰۶,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۳۵ |
پتروشیمی بوعلی سینا |
۳,۵۰۰ |
۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۳۶ |
پتروشیمی بیستون |
۵۰۰ |
۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۳۷ |
پتروشیمی تبریز |
۴,۹۸۲ |
۴,۹۸۲,۰۰۰,۰۰۰ |
۱۰% |
|
۳۸ |
پتروشیمی خوزستان |
۳۶۰ |
۳۶۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۳۹ |
پتروشیمی شهید تند گویان |
۲۳,۹۵۸ |
۲۳,۹۵۷,۶۶۶,۰۰۰ |
۱۰% |
|
۴۰ |
پتروشیمی فجر |
۶,۵۰۰ |
۶,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۳۰% |
|
۴۱ |
پتروشیمی جم |
۱۳,۸۰۰ |
۱۳,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۱۵% |
|
۴۲ |
دخانیات ایران |
۸,۶۸۴ |
۸,۶۸۳,۷۰۰,۰۰۰ |
۲۸% |
|
۴۳ |
ساختمان سد و تأسیات آبیاری سابیر |
۵۸۸ |
۵۸۸,۲۲۱,۷۸۰ |
۴۹% |
|
۴۴ |
شهر صنعتی البرز |
۵ |
۳۷,۰۳۷ |
۲۳% |
|
۴۵ |
شهر صنعتی رشت |
۵۲ |
۵,۲۴۲,۵۰۱ |
۵۸% |
|
۴۶ |
شهر صنعتی کاوه |
۱۴۰ |
۱۴۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۲۱% |
|
۴۷ |
مشانیر |
۲۴۲ |
۲۴۱,۹۲۶ |
۴۲% |
|
۴۸ |
مگا موتور |
۱,۶۱۷ |
۷,۳۵۰,۶۶۵,۰۰۴ |
۰.۵۰% |
|
۴۹ |
صنایع پتروشیمی خلیج فارس(هلدینگ) |
۱۴۳,۵۰۰ |
۱۴۳,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ |
۴۰% |
*منبع جدول: سایت رسمی سهام عدالت
*دکتر سیدمحمد هاشمی نژاد، مدیرعامل گروه مالی ساتا