غلامرضا گودرزی در نشست تخصصی بررسی نقش گیاهان و آلایندهها در آلرژیهای تنفسی پس از باران که امروز (۲۲ آبانماه) در اهواز برگزار شد، اظهار کرد: با توجه به اینکه بار ناشی از مراجعه بیماران تنفسی به دانشگاه علوم پزشکی تحمیل شد یک کار تحقیقاتی در این زمینه انجام دادیم اما وظیفه سنجش و پایش دانههای گرده و اسپور قارچها بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است که باید ادامه تحقیقات را متولیان امر انجام دهند.
به گزارش"تابناک" وی با اشاره به مطرح شدن گیاه کنوکارپوس به عنوان گزینه موثر در تنگی نفس خوزستانیها، افزود: در مناطقی که گیاه کنوکارپوس کشت شده و صنعت وجود داشته باشد، شاهد این آلرژی هستیم. در بصره نیز که تعداد این گیاه زیاد است، این اتفاق افتاده است.
رئیس اندیشگاه سلامت معاونت اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: این گیاه میتواند در زمینه عارضه تنفسی نقش داشته باشد و آلایندهها این مساله را تشدید میکنند. ما نقش صنایع و خودروها را تبرئه نمیکنیم اما این عوامل اثر تشدیدکننده دارند. همچنین طبق تحقیقاتی که در یکی از کشورها انجام شد، آلایندههای صنعت نفت و گاز و حتی خودروها میتوانند روی گردههای گیاهان سوار شوند.
گودرزی بیان کرد: برای حل مشکل نباید موضعگیری داشته باشیم اما باید واقعیات را بپذیریم. سال ۹۲ پس از بروز تنگی تنفس در پی بارندگی در اهواز و دیگر شهرهای خوزستان، سازمان حفاظت محیط زیست اعلام کرد که باران اسیدی بوده است اما طبق علائم بیماران، باران اسیدی نبود. در پی عدم اقناع سازمان حفاظت محیط زیست ناچار شدیم آنالیز کاملی از آب باران را انجام دهیم و ثابت کردیم که باران اهواز اسیدی نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز عنوان کرد: پس از آن، فرضیه پوشش گیاهی و کنوکارپوس مطرح شد. همان گونه که آنجا عنوان کردیم باران اسیدی عامل این اتفاقات نیست، امروز هم میگوییم که کنوکارپوس عامل تنگی نفس اهوازیها نیست.
وی تصریح کرد: به طور کلی آسم در همه جای کشور در فصل پاییز بیشتر میشود اما اگر پدیده باران شدید، طوفان و رعد و برق رخ دهد و ایریتنتها (Irritants) هم وجود داشته باشند این مساله شدت مییابد. گازهایی که از صنایع فولاد، گاز و پتروشیمی وارد هوا میشوند و همچنین دسته دیگر آلرژنها مانند اسپورهای قارچی و دانههای گرده، جزو ایریتنتها هستند. اهواز یک شهر صنعتی است و کسانی که در اهواز زندگی میکنند، ایریتنتها به تدریج آنها را تحت تأثیر قرار میدهند.
رئیس اندیشگاه سلامت معاونت اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با اشاره به اینکه حتی کسانی که در آپارتمانها زندگی میکنند هم در زمان بارندگی دچار آلرژی شدهاند، گفت: دانههای گرده هر چقدر سنگین باشند، اگر انباشتگی داشته باشند رطوبت جذب میکنند و با رعد و برق ریز ریز میشوند و به جو زمین میرسند. این موضوع عامل این است که افرادی که در ارتفاع بالا ساکن هستند هم دچار آلرژی میشوند.
گودرزی با اشاره به انجام هرس و قطع درختان کنوکارپوس در خیابانهای اهواز برای پیشگیری از تنگی نفس بیان کرد: کنوکارپوس نباید حذف شود. این گیاه به شهر زیبایی داده است اما شهرداری هم باید تنوعبخشی پوشش گیاهی را انجام دهد. اگر بخش زیادی از پوشش گیاهی کنوکارپوس باشد و آفتی رخ دهد ممکن است همه این بخش پوشش گیاهی از بین برود. همچنین اگر کنوکارپوس آفتی داشته باشد و روی جمعیت تأثیر گذاشته باشد، نیز درست نیست و هر دو مورد تهدید هستند.
همچنین صالح عبدالهی مدیرعامل سازمان پارک و فضای سبز شهرداری اهواز اظهار کرد: هدف از تشکیل این جلسه تبرئه شهرداری و یا گناهکار نشان دادن دستگاه، ارگان و یا شخصی نیست.
وی افزود: تلاش می شود تا با شناسایی علل اصلی تصمیم گیری خوبی در این راستا اعمال شود.
مدیرعامل سازمان پارک و فضای سبز شهرداری اهواز بیان کرد: در صورت تأیید شدن علت آلرژی تنفسی به وسیله این گیاه، با تمام قوا برای رفع هر چه سریعتر مشکل تلاش خواهیم کرد.
عبدالهی با بیان اینکه در صورت قصور هر فرد یا ارگانی با آنها برخورد می شود، تصریح کرد: مطالعاتی در این خصوص صورت نگرفته و صد در صد منبع علمی مستند در این خصوص وجود ندارد.
وی عنوان کرد: اگر آلودگی مربوط به یک گیاه خاص است؛ چرا تا کنون هیچ مشکلی برای شهروندان و یا متولیان حرص درختان پیش نیامده است.
دکتر مهرانگیز چهرازی عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز در این نشست با اشاره به تاثیر گیاه کنوکارپوس در فضای سبز اهواز اظهار کرد: اهواز یکی از کلانشهرهای بزرگ کشور است که با توجه به جایگاه اجتماعی، اقتصادی، صنعتی و همچنین شرایط اکولوژی و توانایی جذب توریست و موقعیتهای گردشگری، نیازمند مدیریت و برنامهریزی دقیق در حوزه فضای سبز است.
وی گفت: حفظ و نگهداری، توسعه و افزایش سرانه فضای سبز با هدف رسیدن به سرانه استاندارد ملی، برنامهریزی جهت توسعه فضای سبز و تقویت ریههای تنفسی شهر و توسعه فضاهای سبز با مقیاس عملکردی شهری، منطقهای و محلی برای تأمین حداقل سرانه فضای سبز در شهر با توزیع متعادل در سطح شهر و استفاده از گونههای ماندگار و سازگار و چشمگیر با پوشش فراوان در احداث فضای سبز و احداث بوستانهای محلی و منطقهای برخی از اهداف توسعه فضای سبز است.
چهرازی با اشاره به استاندارد سرانه فضای سبز، بیان کرد: بر اساس استاندارد جهانی، میزان سرانه فضای سبز حدود ۱۰ تا ۲۵ مترمربع تعیین شده است اما سرانه فضای سبز در بین مناطق هشتگانه اهواز از ۳۱.۹۸ مترمربع در منطقه ۲ تا ۳.۱۶ مترمربع در منطقه ۶ متغیر است.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص چالشهای فضای سبز کلانشهر اهواز، بیان کرد: تنشهای محیطی مانند آلودگی هوا، خاکهای سنگین و فاقد زهکشی، شوری آب و خاک و دمای بالا برخی از چالشهای فضای سبز اهواز هستند. خاکهای قلیایی با بافت سنگین رُسی از معضلات اساسی اهواز هستند.
وی ادامه داد: همچنین گسترش تاسیسات صنعتی نفت، گاز، صنایع فولاد و کارخانجات متعدد دیگر مزید بر آلودگی همیشگی اهواز بوده است. در چند سال اخیر نیز پدیده گرد و غبار به دلیل از بین رفتن پوشش گیاهی در غرب و جنوب غرب کشور و جنوب عراق به افزایش این مساله دامن زده است.
چهرازی تصریح کرد: شهر اهواز با وجود دارا بودن مواهب طبیعی، فاقد شرایط زیستی مطلوب و مناسب است به همین علت باید با انتخاب گیاهان سازگار با شرایط موجود مثل شوری آب و خاک و گرمای شدید در اکثر ماههای سال برای بهبود پوشش گیاهی اقدام کرد.
وی با اشاره به مشخصات گیاه کنوکارپوس، افزود: گیاه کنوکارپوس یکی از مشهورترین درختان دریایی در آمریکا و سواحل مکزیک و قسمتهایی از غرب آفریقا است. درختی همیشه سبز با متوسط بلندی ۹ متر و تاج گسترده، قطر تنه ۲۰ سانتیمتر با پوست خاکستری تا قهوهای رنگ ناهموار و شیاری است. برگ این گیاه دارای قابلیت و خاصیت جذب گرد و غبار نیز هست.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز عنوان کرد: طبق تحقیقات انجام شده در خصوص گیاه کنوکارپوس به عنوان گیاه پالایی در آلودگیهای محیطی نفتی مشخص شد که کنوکارپوس به لحاظ رشدی و وزن زیست توده، خیلی تحت تاثیر آلودگی نفت خاک قرار نگرفته و کاهش رشد در غلظتهای بالای نفت خام قابل توجه نبود. این درختچه، به خوبی موجب پاکسازی خاک تا غلظت ۵ درصد شده است.
چهرازی گفت: همچنین در پی این تحقیق مقدار شاخص مقاومت به آلودگی هوا در این گیاه بین ۱۷ و ۲۹ مشخص شده است بنابراین درختچه کنوکارپوس مقاومت نسبی به آلودگی هوا دارد و برای پاکسازی هوا میتواند گزینه مناسبی باشد.
وی عنوان کرد: در مقالات مختلف از مزایای کنوکارپوس صحبت شده که شفابخش بودن، استفاده جهت سوخت و تولید زغال و سایر مصارف صنعتی، توانمندیهای بالای این درخت نسبت به مقاومت در برابر خاکهای شور و ماندابها، و خشکی، پالایش هوا و استفاده از آن به عنوان غذا و پناهگاه حیات وحش برخی از مزایای این درخت هستند. همچنین عنوان شده که هیچ گونه بیماری ناشی از کنوکارپوس گزارش نشده است.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به مشاهده عصاره فلاونوئیدها و تاننها در این گیاه که از جمله ترکیبات آنتیاکسیدانها و ضدسرطان محسوب میشوند، عنوان کرد: با توجه به دسترسی فراوان به کنوکارپوس در منطقه خوزستان و استانهای جنوبی کشور، این گیاه میتواند منبع مفید و در دسترس جهت استفاده از خاصیت ضدسرطانی باشد.
وی با اشاره به بحثهای موجود در خصوص آلرژیزا بودن کنوکارپوس بیان کرد: در مورد بحث آلرژیزا بودن از نظر دانه گرده مانند بسیاری از گیاهان دیگر که در فصل بهار و پاییز حساسیت ایجاد میکنند، باید گفت که دانه گرده این گیاه از کیسه گرده خارج نمیشود و نسبتا درشت و سنگین است و مانند درختان دیگر در هوا پراکنده نمیشود. از طرف دیگر، بیشتر درختان کنوکارپوس همیشه در مرحله رویش هستند زیرا مرتب هرس میشوند و به مرحله زایشی نمیرسند.
چهرازی همچنین در خصوص بحثهای مطرح شده در مورد اینکه ریشههای این گیاه شبکههای فاضلاب را اشغال میکند، گفت: یکی از مزایای این گیاه این است که ریشه آن قادر است به دنبال آب برود و آب مورد نیاز خود را به دست آورد بنابراین نباید این گیاه در محلی نزدیک به فاضلاب منازل کاشته شود و کشت این گیاه در بلوارها مناسب است.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به اینکه عنوان میشود پرندگان روی این درخت آشیانه نمیسازند، گفت: باید گفت که آشیانهسازی پرندگان روی درختانی که هرس نمیشوند، دیده میشود اما زمانی که درختان هرس میشوند، باعث از بین رفتن آشیانهها میشوند و پرندگان این را احساس کردهاند. عدم ایجاد کندوی عسل روی درختان کنوکارپوس نیز به همین دلیل برمیگردد.
چهرازی بیان کرد: در مورد آسم و بیماریها تنفسی به دنبال باران و با آغاز فصل سرد در شهرهای جنوبی به ویژه اهواز که درختان کنوکارپوس در آن کشت شده است، انجمن آسم و آلرژی ایران از انجمن آسم و آلرژی و ایمونولوژی آمریکا نظرخواهی کرده است که این انجمن عنوان کرده هنوز پژوهشهای مستدل و مستندی دال بر آلرژیزا بودن این درخت در سایر مناطق دنیا وجود ندارد.
وی ادامه داد: به نظر میرسد گردههای علفزارها و قارچها مهمترین عامل شیوع بیماریهای تنفسی به دنبال باران در مناطق گرم و پر گرد و غبار هستند. بنابراین قطع و هرس کردن درختان کنوکارپوس برای جلوگیری از شیوع آلرژیها و بیماریهای تنفسی منطقی به نظر نمیرسد و بیشتر باید بر آموزشهای بهداشتی و فردی مانند استفاده از ماسک و بسته نگه داشتن در و پنجرهها، استفاده منظم از داروها و کمتر بیرون رفتن افراد بیمار از منزل در روزهایی که هوا آلوده است، تاکید کرد.
عضو هیات علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز با تاکید بر اینکه تاکنون هیچ بیماری عمدهای از کنوکارپوس عنوان نشده است، گفت: آیا گیاهی که در دهها مقاله در تمام مناطق دنیا تنها از منافع و بهرهبرداری بشر از آن یاد شده و تاکنون هیچ گونه بیماری عمدهای از آن گزارش نشده و همچنین پالایشکننده هوا و خاک است و از طرفی عصاره تمام اندامهای آن حاوی متانول و آنتیاکسیدانهای بالا است، خود میتواند عامل آلودگی باشد؟