بر اساس گزارش مرکز ملی تحقیقات دریای خزر مستقر در ساری، تراز آب این دریا در بهار سال جاری نسبت به بهار سال قبل (۹۷) به دلیل کم شدن ورودی آب رودخانه ولگا در روسیه ۱۲ درصد کاهش یافت و این وضعیت تاثیر خود را در پسروی تالاب بین المللی میانکاله به درستی نمایان کرده است به طوری که بنا به اظهار مسئولان محیط زیست تداوم پسروی در سنوات آینده می تواند مشکلات این ذخیرگاه را افزایش دهد.
طبق گزارش های رسمی محیط زیست، در یک دهه گذشته ۱۵ تا ۲۰ درصد از مساحت ۴۴ هزار هکتاری تالاب بین المللی میانکاله که زمانی گذر از آن به دلیل پرآبی با قایق امکانپذیر بود، خشک شد و این تنش آبی می رود تا فاجعه زیست محیطی موسوم به ریزگردها را برای منطقه و کشور در آینده ای نه چندان دور رقم بزند.
بر اساس این گزارشف طرح احیاء تالاب بین المللی میانکاله نیز با وجود اعتباری اختصاصی از سوی دولت تدبیر و امید به دلیل پسروی دریای خزر به عنوان منبع اصلی تامین آب تالاب و عدم اجرای طرح تامین حق آبه صرفا جلوی سرعت خشکی را گرفته و اثرات چندانی در احیاء نداشته است.
مصوبه احیاء تالاب
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و در پی ثمربخش بودن طرح احیاء دریاچه ارومیه، برنامه احیاء تالاب بین المللی میانکاله نیز در دستور کار قرار گرفت به طوری که در سال ۹۴ در نخستین نشستی که برای این منظور به ریاست معاون اول رئیس جمهوری تشکیل شد، حدود ۶۰۰ میلیارد ریال اعتبار به تصویب رسید که قرار شد در یک پروسه زمانی پنج ساله در اختیار دو استان گلستان و مازندران قرار داده شود.
بررسی ها نشان می دهد که تاکنون تنها ۱۵۰ میلیارد ریال معادل یک چهارم اعتبار به این دو استان اختصاص یافت که سهم استان مازندران کمتر از یک سوم بوده است.
لایروبی تالاب های محلی حاشیه تالاب بین المللی میانکاله شامل لپوی بزرگ و کوچک، انتقال آب از دریای خزر با ایجاد کانال، لایروبی خلیج گرگان به خصوص کانال ' خزینی ' از طرح های اولیه احیاء بود که در چند سال اخیر صرفا بخشی کوچکی از این پروژه که شامل لایروبی تالاب و رودخانه های ضلع جنوبی تالاب، اجرایی شد و سایر اقدام ها بخصوص لایروبی خلیج گرگان به دلیل هشدار کارشناسان مبنی بر احتمال افزایش میزان خشکی و سرازیر شدن آب تالاب به سمت خلیج ، رنگ اجرایی به خود نگرفته است.
پسروی دریای خزر عامل اصلی خشکی تالاب
سرپرست مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر مستقر در ساری گفت که تراز آب این دریا در بهار سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۱۲ درصد کاهش یافت.
دکتر سید معصومه بنی هاشمی افزود: بر اساس داده های آماری ایستگاههای تراز سنجی سواحل جنوبی دریای خزر، میانگین تراز آب دریا در بهار سال جاری به ۲۷.۹ متر رسید که نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش ۱۲ درصدی را نشان می دهد.
وی دلیل این کاهش را کم شدن میزان آب ورودی دریای خزر از رودخانه ولگا به عنوان بزرگترین تامین کننده آب این دریا اعلام کرد.
بنی هاشمی گفت: قطعا پسروی آب دریای خزر در منابع آب سواحل و محیط زیست تاثیر گذار است.
لایروبی نهرها اقدام اولیه احیاء
رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران دلیل تند شدن ضربان خشکی در تالاب بین المللی میانکاله را ناشی از پسروی آب دریای خزر، تغییرات اقلیمی، عدم تامین حق آبه مورد نیاز دانست و گفت که تمامی این عوامل باعث شده تا با وجود برخی اقدامات برای احیاء ، این فعالیت ها اثرات چندان مثبتی جزء توقف انتشار ریزگردها به منطقه نداشته است.
دکتر روح الله اسماعیلی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: تاکنون در اجرای طرح احیاء حدود ۶۶ کیلومتر از نهرهای انتقال آب شیرین به تالاب لایروبی شد و در سال جاری نیز لایروبی حدود ۳۰ کیلومتر از این نهرها نیز در دستور کار قرار گرفته است.
وی ادامه داد : با اجرای این طرح ها که موقتی قلمداد می شود تا حد توانستیم خشکی بخشی از تالاب میانکاله را که در سنوات گذشته رخ داده ، در حد خیس کردن متوقف کنیم تا از انتشار گرد و غبار در منطقه که می توانست فاجعه زیست محیطی را به دنبال داشته باشد، جلوگیری شود.
اسماعیلی گفت: در سال جاری به دلیل کاهش ورود آب رودخانه ولگا روسیه به دریای خزر، این دریا نیز به عنوان منبع اصلی تامین آب تالاب میانکاله با پسروی مواجه شد و این روند تاثیر مستقیمی در افزایش سرعت خشکسالی این تالاب داشت و در چنین شرایطی سایر اقدامات احیاء شامل انتقال آب از دریای خزر را نیز با مشکل مواجه کرد.
رئیس اداره محیطزیست طبیعی مازندران در مورد لایروبی خلیج گرگان ، کانال خزینی و چپقلی برای انتقال آب خزر به تالاب میانکاله هم اظهار داشت: کارهای مطالعاتی برای اجرای این طرح ها نیز انجام شد، ولی هنوز نمی توان به درستی اطمینان کرد که این کارها نیز بتواند نتیجه مثبتی را به دنبال داشته باشد، چرا که احتمال می رود با لایروبی این کانال ها آب شیرین تالاب نیز وارد خلیج شود.
وی افزود : ما برای ماندگاری آب شیرین در تالاب که با لایروبی نهرها ایجاد شد، دایک خاکی را در حاشیه جنوبی ایجاد کردیم تا بتوانیم حداقل برای مدتی آب را نگه داریم و پیش بینی می شود با لایروبی کانال ها و خلیج به دلیل شیب زمین به سمت شمال، آب تالاب با شیب به سمت شمال یعنی داخل خلیج انتقال یابد.
مصوبه حق آبه در وزارت نیرو
این مسئول در مورد تعیین حق آبه تالاب میانکاله نیز گفت : ستاد احیاء تالاب مقرراتی را برای تعیین حق آبه مصوب و به وزارت نیرو ارسال کرد و این وزارخاته موظف است تا حق آبه مورد تصویب را به رسمیت بشناسد تا بتوانیم با برنامه های در دست اجرا کور سوی امیدی برای کاهش خشکی تالاب ایجاد کینم.
رئیس اداره محیطزیست طبیعی مازندران در مورد تاثیر آببندان های بالاست تالاب که به بیش از ۱۰۰ چشمه می رسد در خشکی این ذخیرگاه زیست کره هم اظهار داشت : در دهه گذشته بدون کارشناسی برای ایجاد آببندان پرورش ماهی حدود ۱۰۰ مجوز صادر شد و همین تعداد نیز به صورت غیر مجاز فعال شدند و این ها بخش زیادی از حق آبه تالاب را پیش خور می کنند.
اسماعیلی افزود : برخی از این آببندان ها که ظرفیت بالایی در آبگیری دارند، بیشترین فشار را در حق آبه تالاب دارند و باید به گونه ای این آببندان ها تعیین تکلیف شود و تاکنون اقدام عملی از سوی دستگاههای مسئول انجام نشده است.
نیازمند عزم ملی
رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران بر این باور است که برای احیاء تالاب بین المللی میانکاله باید همانند آنچه که برای دریاچه ارومیه رخ داده، عزم ملی و حتی بین المللی ایجاد شود و تمام دستگاههای مرتبط ملی و استانی وارد گود شوند.
اسماعیلی گفت : به نظر می رسد تاکنون چنین عزم ملی در سطح کشور ایجاد نشده و محیط زیست به تنهایی به دنبال احیاء تالاب است و این در حالیست که بخش زیادی از تصمیم گیری ها در حوزههای مختلف از جمله تعیین حق آبه در حوزه اختیار سایر دستگاهها و حتی وزارتخانه هاست.
وی توضیح داد : علاوه بر آن باید ما در سطح بین المللی نیز برای احیاء تالاب میانکاله به عنوان ذخیرگاه زیست کره وارد تعاملات و رایزنی با کشورهای حاشیه خزر شویم تا بتوانیم بخش بیشتری از آب رودخانه ولگا را وارد این دریاچه کنیم تا با افزایش تراز آب بتوانیم بخشی از آب را به داخل تالاب نیز انتقال دهیم.
اسماعیلی گفت: در شرایط فعلی به دلیل پسروی دریای خزر و مایل شدن شیب از تالاب به دریا، امکان ایجاد کانال برای انتقال آب دریا به تالاب وجود ندارد و چه بسا با این کار آب ذخیرگاه وارد دریا شود.
انتقال آب رودخانه نکارود
این کارشناس زیست محیطی انتقال بخشی از آب رودخانه نکارود در بالادست را برنامه پیشنهادی دیگری برای احیاء تالاب بیان کرد و اظهار داشت : تعیین حق آبه از رودخانه نکارود در حیطه اختیار وزارت نیروست و اگر این کار اجرایی شود ، می توان حداقل خشک شدن تالاب را متوقف کرد.
وی ابراز امیدواری کرد تا با همکاری منطقه ای و بین المللی و همراهی مردم با محیط زیست هر چه سریع تر جلوی خشک شدن تالاب بین المللی میانکاله گرفته شود.
پناهگاه حیات وحش و تالاب بین المللی میانکاله با ۶۸ هزار هکتار مساحت در ۶۰ کیلومتری شرق شهر ساری مرکز استان مازندران واقع است. ۴۴ هزار هکتار از این مساحت را تالاب بین المللی میانکاله تشکیل می دهد که همه ساله پذیرایی ۱۵۰ گونه از پرندگان مهاجر با جمعیت ۱.۵ میلیون بال است.