افزایش بی‌سابقه بارندگی‌ها در ایران موجب شد میزان نزولات سال آبی جاری حدود ۱۷۴ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته و ۴۵ درصد نسبت به میانگین ۵۰ ساله افزایش داشته باشد که عمده این بارندگی‌ها مربوط به مقاطع زمانی اخیر بوده که توانست ذخیره فعلی سدهای ایران را به ۵۱ میلیارد مترمکعب برساند.
ایسنا، شدت، مدت و وسعت بارندگی‌های اخیر موجب بروز سیلاب‌های شدید شد تا جایی که این سیلاب‌ها به لحاظ وسعت حدود ۲۳ استان را درگیر کرد که به اعتقاد کارشناسان از این حیث بسیار بی‌نظیر بوده است.
بر این اساس، نیمه نخست فروردین‌ماه سال گذشته، تنها سه میلیمتر بارندگی در ایران به ثبت رسیده بود که این رقم در نیمه فروردین‌ماه سال جاری بیش از ۵۷ میلیمتر بوده است. به تعبیری بارندگی‌های نیمه فرودین‌ماه امسال ۱۹ برابر مدت مشابه سال گذشته و حدود سه برابر میانگین بلندمدت بوده است؛ همچنین حدود ۴۰ درصد کل آب ورودی سدها در سال آبی جاری مربوط به ۲۰ روز ابتدایی فروردین‌ماه ۹۸ بود.
اما تعداد سدهای مهم در حال بهره‌برداری ایران، حدود ۱۷۸ سد اعلام شده که ظرفیتی در حدود ۵۰ میلیارد مترمکعب دارند. مقادیر ورودی به سدها از ابتدای سال آبی تا تاریخ ۲۰ فروردین‌ماه، معادل ۵۱.۱ میلیارد مترمکعب است که ظاهراً مقادیر ورودی نسبت به سال گذشته در بازه زمانی مشابه، ۲۶۸ درصد افزایش داشته است.
همچنین به گفته رئیس گروه بهره‌برداری از سدهای کشور، مقادیر خروجی از سدها از ابتدای سال آبی تا تاریخ ۲۰ فروردین ماه معادل ۳۲.۸ میلیارد مترمکعب ثبت شده و مقادیر خروجی نسبت به سال گذشته در بازه زمانی مشابه ۱۴۳ درصد افزایش داشته است.
عسکری‌نژاد با تاکید به این مساله که درصد پرشدگی مخازن سدها در تاریخ ۲۰ فروردین ماه حدود ۷۶ درصد تخمین زده شد، اظهار کرد: موجودی مخازن نسبت به هفته گذشته ۷ میلیارد مترمکعب افزایش داشته است. همچنین تعداد سدهایی که بیش از ۹۰ درصد پرشدگی دارند، ۷۲ سد و تعداد سدهایی که کمتر از ۴۰ درصد پرشدگی دارند، ۳۳ سد است.
نقش چشمگیر سدها در کاهش خسارات سیلاب اخیر
اما به گفته وزیر نیرو، تمامی سدهای ایران در وضعیت کاملاً پایدار هستند؛ به طوری که تمامی سدهای بزرگ و مهم به ویژه در استان خوزستان که در معرض سیلاب‌های ورودی قابل ملاحظه‌ای هستند، به صورت شبانه روز در حال پایش‌اند و تمامی اطلاعات ثبت شده در مراکز پایش، از وضعیت مناسب و مطلوب سدها حاکی است و از این حیث، جای هیچ گونه نگرانی وجود ندارد.
بر این اساس، اکنون افزایش ۶۲ درصدی حجم آب موجود در مخازن سدها نسبت به مدت مشابه سال گذشته را شاهدیم و حدود ۷۶ درصد مخازن سدهای ایران نیز پر است و بخشی از مخازن سدها نیز برای کنترل سیلاب‌های پیش‌رو خالی نگه داشته شده است.
با این حال اردکانیان با تاکید بر این‌که سدها به لحاظ پایداری در شرایط مناسبی قرار دارند، درباره آمادگی سدها برای مواجه با سیلاب‌های پیش‌رو گفته است: در حال حاضر آمادگی کاملی وجود دارد تا نه این بارش‌ها بلکه میلیاردها مترمکعب آب ناشی از ذوب شدن برف‌های فراوانی که در ارتفاعات باریده است و در فصل بهار با افزایش دما به مرور ذوب و جاری خواهند شد را در مخازن سدهای بزرگ تسکین بدهیم.
دلیل باز نشدن دریچه سدها
از سوی دیگر اما طی روزها گذشته این سوال مطرح بود که چرا وزارت نیرو سدها را زودتر باز نکرد و آیا نمی‌توانست در این حوزه مدیریت بهتری داشته باشد؟ در این باره، مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل اظهار کرد: مبنای مدیریت سازه‌ها تنها پیش‌بینی هواشناسی نیست، چرا که بعضاً شاهد خطاهایی در پیش‌بینی سازمان هواشناسی هستیم. علاوه بر این باید گفت که پیش‌بینی‌هایی که صورت می‌گیرد، احتمالی است و متأسفانه ما هشدار قطعی سیل نداریم.
جعفرزاده با بیان این‌که حتی اگر هشدار قطعی سیل نیز وجود داشته باشد، نمی‌توان در زمان ۴۸ یا ۷۲ ساعت آب زیادی را از سدها تخلیه کرد، چرا که تخلیه سدها بسیار بالا است و نیاز به زمان بیشتری دارد گفت البته وزارت نیرو بحث‌های مربوط به مدل‌های بارش پیش‌بینی و موضوعات تحلیلی در حوزه آب و هوا را دنبال می‌کند؛ با این وجود تصمیم گیری تابع شرایط مختلفی است که باید با دقت انجام شود.
به گفته وی، علاوه بر این مساله باید در نظر گرفت که گاهی سیلاب‌ها در فصل تابستان اتفاق می‌افتد، اما این بار سیلاب‌ها در زمانی اتفاق افتاد که معمولاً در این بازه زمانی به دنبال ذخیره آب کشاورزی هستیم و باید با دقت بسیار بالایی مدیریت سدها انجام شود.
همچنین این سوال هم وجود دارد که اوضاع آمادگی سدها برای مواجهه با سیلاب احتمالی در آینده چطور است؟ تاکنون درباره آمادگی سدها در خوزستان برای مواجه با سیلاب‌های ورودی به این استان، اینگونه اعلام شده که تیم‌های محاسباتی با استفاده از مدل‌های ریاضی موجود و به اتکای سیستم‌های اندازه‌گیری دقیق و متعددی که در تمامی مناطق، سرشاخه‌ها و ایستگاه‌های مختلف مستقر هستند، اطلاعات را به مرکز مانیتورینگ سازمان آب و برق خوزستان منعکس می‌کنند و مجموعه‌ای از بهترین متخصصان مشغول پایش سیستم هستند تا دستورات به صورت آنلاین به بهره‌برداران داده شود.
به گفته مسؤولان، در دهه‌های گذشته بیش از ۳۳۰ سیل بزرگ در استان خوزستان رخ داده است که به دلیل عدم آمادگی رودخانه‌ها، متأسفانه خسارت‌های جانی وسیعی به همراه داشته است و در مسیرهای طولانی رودخانه‌های استان حجم زیادی از این سیلاب به اطراف سرازیر شده و دشت‌ها و روستاهای وسیعی را به زیر آب می‌برد. اما در شرایط فعلی به لحاظ آمادگی‌های موجود و دیواره‌های که ساخته شده، بخش قابل توجهی از سیلاب در مسیر رودخانه به سمت جنوب سرریز می‌شود که همین امر موجب افزایش حجم آب در مسیر اهواز شده است.