جامه سیاه سیل بر قامت سبز بهار

مائده مطهری‌زاده :

آخرین روزهای زمستان 97، آغازگر تلخ‌ترین روزهای بهار 98 بود.
نخستین نشانه‌های نمایش تراژیک سیل، همزمان با اولین جوانه‌های بهار نوستالژیک در مازندران و بعد گلستان رخ نمود و البته به غیر از بخش وسیعی از اراضی کشاورزی و منازل مسکونی روستایی در مازندران، بیشترین خسارات و تلفات را در گلستان برجای گذاشت و سپس در شیراز و لرستان و خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد و بسیاری دیگر از استان‌های کشور، منشاء خسارات و صدمات مادی و تلفات جانی بسیاری شد و اوج تراژدی سیل بهار 98 نیز در دروازه قرآن شیراز اتفاق افتاد؛ آن هنگام که مسافرانِ شیراز، بی‌خبر از همه جا، اتومبیل‌های خود را در حاشیه جاده ورودی شیراز پارک کرده و مشغول استقرار چادر اهل و عیال در همان نزدیکی‌ها بودند و سیل به یکباره، عیدشان را به عزا و برای برخی نیز سفر نوروزی‌شان را به سفر آخرت مبدل کرد!
سیل به صورت برق‌آسایی از آسمان جاری می‌شد و در چشم بر هم زدنی بر روی زمین پهن می‌گشت! 
سیل تنها بازیگر نقش اصلی این نمایش تلخ و تراژیک، به مدد کارگردانی شسته و رُفته مسئولان در فقدان اخذ تدابیر لازم در پیشگیری از به وقوع پیوستن این مناظر نازیبا و دردناک، چنان بر روی صحنه جولان می‌داد که جاری شدن سیلاب اشک از دیدگان بینندگان و تماشاگران، تنها واکنش ممکن و مقدور در آن لحظات سخت و جانفرسا بود.

*چهره زشت سیل در گلستان
آق‌قلا، گمیشان و برخی دیگر از شهرها و روستاهای شمالی گرگان در همان ساعات اولیه به استخری بزرگ از آب تبدیل شدند.
گرچه مردم به کمک نهادهای امدادرسان و نظامی و انتظامی سعی در خروج سیلاب از شهر و روستا داشتند اما گویی هیچ راه دررویی برای خروج آن حجم وسیع از آب یافت نمی‌شد!

*غیبت طولانی، عزل ناگهانی!
در میانه میدان‌داری‌های سهمگین سیل گلستان و بحبوحه وقایع اتفاقیه آن، یک خبر بیش از همه سر و صدا کرد و آن هم خبر غیبت طولانی‌مدت و عجیب و غریب استاندار گلستان بود. 
این خبر بلافاصله پس از انتشار و انعکاس وسیع آن در شبکه‌های اجتماعی، عزل شبانه این استاندار از سوی معاون اول رییس جمهور را به دنبال داشت؛ اقدام به موقعی که به نظر بسیاری از آگاهان، کمترین پاسخ به مطالبات مردمی بود که روزها اسیر دیو وحشتناک سیل بودند و بعد از خدا چشم امیدشان به مسئولانی بود که دستکم با حضور به موقع خود در صحنه درگیری مردم با سیل می‌توانستند مرهمی هرچند کوچک بر زخم‌های عمیق آنان باشند.

*برآورد میزان خسارات سیل در آق‌قلا و گمیشان و ...
به نقل از میرمحمد غراوی سرپرست جدید استانداری گلستان، بر اساس ارزیابی که در سفر وزیر کشور انجام گرفت، میزان خسارات وارده به استان ۴۸۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است که البته روز به روز برآورد جدید انجام می‌شود و میزان کلی و دقیق خسارات را باید پس از پایان تخلیه آب انجام دهیم.
غراوی در روزهای گذشته با بیان اینکه اقدامات سپاه و ارتش در زمینه تخلیه آب از سطح شهرهای استان قابل تقدیر است، افزود: لایروبی کانال اصلی داخل شهر گمیشان به سمت دریا در حال انجام است.
غراوی به کاهش آب در سطح شهر گمیشان نیز اشاره و تصریح کرد:‌ خوشبختانه جاده گمیشان به بندرترکمن باز شده و اعزام سوخت و آذوقه و کمک رسانی از طریق این جاده صورت می‌گیرد.
سرپرست استانداری گلستان با اشاره به اینکه شاهد افت آب در آق‌قلا هستیم، افزود: پمپاژ آب در این شهر شتاب گرفته و در روزهای اخیر سطح آب در برخی نقاط تا ۲۰ سانتی متر کاهش یافته است.
وی خاطرنشان کرد: یک دستگاه کاتر ساکشن با همکاری قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه و سازمان بنادر و دریانوردی از بندر انزلی وارد استان شد و از امروز عملیات خود را در مصب گرگانرود آغاز می‌کند. امیدواریم با استفاده از این دستگاه سرعت تخلیه آب از گرگانرود را افزایش دهیم.
غراوی یادآور شد: با درخواست فرمانده ارتش جمهوری اسلامی، یک دستگاه کاتر ساکشن نیز از جنوب کشور به گلستان اعزام خواهد شد.

*سیل، میهمان ناخوانده و همیشگی مازندران 
اما مازندران، نیز از جمله استان‌هایی بود که پس از زخمی که از جاری شدن سیلاب در مناطق غرب استان در ماه‌های قبل از آن بر تنش دویده بود، اکنون شاهد و ناظر هجوم لشگریان وحشی سیل به بخش‌های مرکزی و شرقی خود بود.
سیل در مازندران نیز خسارات‌ جبران‌ناپذیری بر جای گذاشت؛ از آسیب‎های جدی که به منازل مسکونی در روستاها و اراضی باغی و زراعی شهرستان میاندورود و برخی روستاهای مناطق شمالی ساری وارد آمده بود تا همین حالا که شهرها و روستاهای سوادکوه و زیرآب و شیرگاه و سیمرغ، از پسِ حملات ناجوانمردانه سیلاب خشمگین در گِل و لای فرو رفته‌اند.
به غیر از روستای حسن‌آباد در شهرستان میاندورود که به طور کلی به زیر آب رفت، سایر روستاهای درگیر سیل، نیز در وضعیت قرمز قرار داشتند.

*حضور گرمابخش و تحسین‌برانگیز مسئولان در سیل میاندورود و ساری
اما تفاوت عمده وقوع سیل در مازندران با گلستان آن بود که مسئولان از استاندار جوان و پرتلاش مازندران گرفته تا نمایندگان ساری و میاندورود در همان روزهای وقوع سیل که همزمان شده بود با روزهای نخست بهار، ترجیح دادند به جای دید و بازدیدهای مرسوم نوروز، به بازدید از مناطق سیل‌زده و کمک به مردم این نواحی بشتابند و کار امروز را به فردا که آب‌ها از آسیاب افتاد نیندازند!
بی‌شک حضور محمد دامادی و علی‌اصغر یوسف‌نژاد به عنوان دو نماینده محترم مردم شریف شهرستان‌های ساری و میاندورود و همچنین پای کار بودن احمد حسین‌زادگان استاندار و مهدی رازجویان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار و تنی چند از مسئولان ارشد دستگاه‌های اجرایی، در همان روزهای نخست وقوع سیل در ساری و میاندورود، نوید روزهای امیدبخشی را می‌داد که مسئولان و مردم بتوانند به یاری یکدیگر هرچه زودتر سیمای شهرها و روستاها را از آلودگی‌های سیل پاکسازی کنند.
حضور پررنگ استاندار مازندران، کار را به جایی رسانیده بود که اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری را در جلسه ستاد مدیریت بحران استان، وادار به تحسین و تشویق کرد، چنانکه وی در این رابطه گفت: همه از میدان‌داری آقای حسین‌زادگان استاندار مازندران می‌گویند و این موضوع خود باعث حفظ روحیه مردم شده است؛ بنده از آقای حسین‌زادگان استاندار جوان مازندران تشکر می‌کنم و امیدوارم مدیران جوان، نقش بسزایی در مدیریت کشور داشته باشند.
جهانگیری در بخش دیگری از سخنانش نیز خاطرنشان کرد که استاندار جوان مازندران خود را خوب نشان داد و از این موضوع خیلی خوشحال هستیم و من به ایشان خیلی علاقه‌مندم و این امر حکایت از آن دارد که استاندار بومی مازندران از نخستین آزمون سخت خود سربلند بیرون آمده است و با این کار حتی آینده کاری و شغلی خود را نیز تضمین کرده است.

*و اما سیل...
ریزش سنگ در محورهای کوهستانی نظیر سوادکوه، بارش شدید برف در کندوان، هراز و کیاسر و خالی شدن زیر ریل قطار در محدوده راه آهن شمال، از جمله تلخکامی‌های مردم در روزهای پایانی زمستان 97 در مازندران بود.
ارتفاع برف نیز در بخش‌های کوهستانی استان در برخی از نقاط به یک و نیم متر می‌‌رسید.
قطع خطوط ارتباطی و راه‌های دسترسی به نقاط سیل‌زده نیز کار رسیدگی و کمک به وضعیت مخاطره‌آمیز سیل‌زدگان را با سختی‌های دوچندان روبرو کرده بود.
رانش وحشتناک زمین در جاده چالوس، سقوط سنگ در رامسر و خطر رانش زمین در سوادکوه به دلیل طغیان رودخانه تلار از دیگر مصائب جانبی سیل اخیر در مازندران بوده است.
اما خطر طغیان رودخانه در سوادکوه، کار را به جایی رسانید که احمد حسین‌زادگان، استاندار سختکوش و پرتلاش مازندران را مجبور به صدور دستور جابجایی واحدهای مسکونی در حاشیه این رودخانه در دو فاز کرد که در فاز اول، 500 واحد مسکونی و مابقی نیز در فاز دوم به انجام رسید.
وی توضیح داد: بر اساس مصوبه شورای هماهنگی مدیریت بحران مازندران، به مالکان این واحدهای مسکونی حدود 50 میلیون ریال کمک بلاعوض معیشتی برای اجاره مسکن پرداخت خواهد شد.
نماینده عالی دولت در مازندران گفت: با هماهنگی شهرداری‌ها، زمین مورد نیاز برای احداث واحدهای مسکونی که نیاز به جابه‌جایی دارند در سطح شهرها از جمله شهر زیرآب شناسایی می‌شود تا مالکان واحدهای انتقالی بتوانند واحدهای جدید را در خارج از حریم رودخانه در این شهرها احداث کنند.
حسین‌زادگان اضافه کرد: علاوه بر این برای هر واحد مسکونی انتقالی از حاشیه رودخانه حدود 500 میلیون ریال تسهیلات ساخت و 150 میلیون ریال نیز تسهیلات ارزان قیمت تعمیراتی داده می‌شود.
وی ادامه داد: بنیاد مسکن انقلاب اسلامی موظف شد تا با جانمایی زمین برای ساخت واحدها، تسهیلات مورد نیاز را با معرفی به بانک عامل در اختیار سازندگان قرار دهد.

*برآورد میزان خسارات سیل در میاندورود
اما سیل میاندورود که همزمان شده بود با روزهای آغازین بهار، به غیر از خسارات بی‌شماری که به منازل مسکونی وارد کرده بود، صدمات بسیاری را نیز به پیکره اقتصاد کشاورزی این منطقه وارد آورد.

*خسارت ۴۷۰ میلیاردی سیل به کشاورزی میاندورود
سید شبر موسوی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان میاندورود در این باره گفت: سیل اخیر به سه هزار و ۸۲۴ هکتار از مزارع کلزا، دو هزار و ۶۹۴ هکتار از مزارع گندم و ۱۰ هزار و ۹۷۰ هکتار باغ‌های مرکبات و سیاه ریشه این شهرستان خسارت ۲۰ تا ۱۰۰ درصدی وارد کرد. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان میاندورود از خسارت سیل به ۱۶ هزار کُلُنی زنبور عسل خبر داد و گفت: حدود ۱۴ هزار قطعه مرغ گوشتی، بومی و سایر ماکیان در میاندورود تلف شد.
موسوی افزود: سیل به زهکش‌ها، تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری، لاینینگ‌ها، کانال‌های انتقال آب و تجهیزات آبیاری تحت فشار این شهرستان خسارت جدی وارد کرد.

*پرداخت تسهیلات بخش کشاورزی به زودی در مازندران
احمد حسین زادگان در سومین جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران که در شهرستان سوادکوه برگزار شد با بیان اینکه دولت در حوزه کشاورزی و زیربخش‌های آن برای نخستین بار مصوبات بسیار مناسبی را تصویب کرده است گفت: برای دام سبک بیش از 500 هزار تومان بلاعوض و 500 هزار تومان تسهیلات کم بهره، دام سنگین 3 میلیون تومان بلاعوض و 3 میلیون تومان تسهیلات کم بهره و برای زمین‌های زراعی و باغی نیز 2 و 5 تومان بلاعوض در هر هکتار پرداخت می‌شود.

*واریز مبلغ ۵۰۰ هزار تا ۱.۵ میلیون تومان به حساب مددجویان بهزیستی سیل‌زده
رئیس سازمان بهزیستی کشور نیز در این رابطه از واریز مبلغ ۵۰۰ تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به حساب مددجویان این سازمان در مناطق سیل زده آق‌قلا، گمیشان از استان گلستان؛ سیمرغ از استان مازندران؛ معمولان و شهر پلدختر و چگینی از استان لرستان خبر داد و گفت: براساس آخرین آمار، 800 مرکز توانبخشی در استان‌های سیل‌زده فعالیت داشته‌اند که از این تعداد 14 مرکز آسیب دیده‌اند که برآورد رقم خسارت 12 میلیارد تومان محاسبه شده است که آسیب جدی به ساختمان‌های مراکز توانبخشی در استان‌های سیل‌زده وارد شده است.
قبادی دانا همچنین تصریح کرد: بر همین اساس به میزان 3 برابر مستمری به حساب سیل‌زدگان در استان‌های اشاره شده و در کارت بانکی مددجویان تحت پوشش بهزیستی واریز شده است و این افراد می‌توانند از امروز از مبلغ واریز شده در کارت خود برداشت کنند.

*آغاز پرداخت کمک بلاعوض به سیل زدگان از 17 فروردین
رئیس بنیاد مسکن کشور نیز در این خصوص با بیان اینکه پرداخت خسارات را در استان‌های مازندران و گلستان شروع کرده‌ایم گفت: در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف ستادهای معینی را برای ارزیابی خسارت مستقر کرده‌ایم و قول هم داده‌ایم که ما جبران خسارت را الان از منابع خودمان انجام می‌دهیم تا تأمین اعتبار شود، به‌ویژه خسارت معیشتی را مانند لوازم زندگی مردم را که 5 میلیون تومان بلاعوض سریع می‌پردازیم.

*آبگیری بیش از 90 درصد مخازن سدهای مازندران
مدیر دفتر بهره‌برداری و نگهداری از تاسیسات آبی شرکت آب منطقه‌ای مازندران نیز در این باره خبر داد: بیش از 290 میلیون مترمکعب از حجم مخازن سدهای استان آبگیری شده است.
منصور رضایی کلانتری، با اشاره به افزایش 72 درصدی حجم مخازن سد‌های استان نسبت به مدت مشابه سال‌های قبل افزود: بیشترین افزایش حجم مخزن مربوط به سد شهید رجایی با افزایش 153 درصدی است.

*سخن پایانی
اگر شکوهِ همدلی‌ها و همراهی‌های مردم و مسئولان در رسیدگی سریع به وضعیت سیل‌زدگان و پرآب شدن سدهای کشور را در سیل‌ اخیر به نیمه پر لیوان تشبیه کنیم، قطعا بی‌تدبیری مسئولان مربوطه در زهکشی اراضی کشاورزی و لایروبی رودخانه‌ها و سوء تدبیر در ساخت خانه و مغازه و جاده و اتوبان و ... در بستر رودخانه‌ها همچون دروازه قرآن شیراز که از جمله نمودهای بارز آن به شمار می‌رود، را نیز باید به مثابه نیمه خالی لیوان به حساب آورد که در صورت پیگیری‌های پیشگیرانه از سیل یقینا میزان خسارات و تلفات مادی و معنوی آن را به حداقل ممکن می رساند.
حتما و بی‌شک این سخنان وزیر محترم راه و شهرسازی، کلید حل معمای سیل اخیر و سیل‌های گذشته و آینده ایران خواهد بود، آنجایی که گفت:« عدم کنترل، عدم نظارت و عدم پیشگیری در زمان خودش مشکلاتی را ایجاد کرد. متأسفانه باور کردیم که بستر طغیانی هیچ وقت دیگر اتفاق نمی‌افتد. باور کردیم که در خشکسالی رفته‌ایم و هیچ وقت دیگر از خشکسالی خارج نمی‌شویم. تا جایی که آمدیم مسیل‌ها را راه و خیابان ساختیم. ساخت و ساز در مسیر رودخانه باعث مشکلاتی می‌شود، به طور مثال همین اتفاقی که در شیراز رخ داد. آب در مسیر خودش آمده است و ما مسیل ها را راه و خیابان کرده‌ایم. آب راه خودش را به سمت رودخانه می‌رفت و ما مسیر آب را اشغال کرده‌ایم.»