روزنامه ایران نوشت: «شهرداری تهران در دوره محمدباقر قالیباف دو موج سهمگین ورود نیرو را تجربه کرده است! تجربه‌ای که در همان بدو ورود محمدعلی نجفی، شهردار دوازدهم به یکی از چالش‌های جدی بهشت تبدیل شد. خیلی‌ها در همان زمان تلاش کردند تا ورود نیروهای بعضاً اتوبوسی و خویشاوندی را به صحن شورای شهر بکشانند تا بلکه زور پارلمان‌نشین‌ها، دستچین‌شده‌های انتخاباتی قالیباف را کم کند اما بحث تعدیل‌ها که به میان آمد، ابعاد ماجرا هم بیشتر شکافته شد تا جایی که خبر آمد بیش از ٢ هزار و ٥٠٠ نیرو اصلاً بدون کارت زدن، حقوق دریافت می‌کردند. خیلی‌ها با مدرک دکترا، حقوق کارگری می‌گرفتند و از آن طرف افرادی کم‌سابقه و بدون تخصص، در جایگاه مدیران نشسته بودند. گفته می‌شود پای ٥٧ درصد مدیران شهرداری تهران همزمان با قالیباف به شهرداری تهران باز شد و نکته اینجاست که اساساً پست‌شان با تخصص‌شان همخوانی نداشته است! در لیستی که از مدیران ارشد شهرداری تهران به تازگی در اختیار شهروندان قرار گرفته، اطلاعات ۵۳۳ مدیر شهرداری منتشر شده که نشان می‌دهد میانگین سابقه کاری معاونان شهردار در شهرداری تهران تنها ۴ سال است. اگر معاون خدمات شهری با ۳۳ سال سابقه از این لیست حذف شود، میانگین سابقه معاونین به عدد قابل توجه ۳۴ سال می‌رسد! یعنی کمتر از ۵ ماه سابقه کار در شهرداری!
ابراهیم شیخ، معاون منابع انسانی شهرداری تهران به سؤالاتی پاسخ می‌دهد که حالا مسأله جذب و تعدیل را به یکی از حساس‌ترین موضوعات مدیریت شهری تبدیل کرده است.
این روزها همه می‌پرسند آقای افشانی می‌رود یا می‌ماند، شما چه فکر می‌کنید؟
فعلاً پاسخ روشن، دقیق و قطعی در این زمینه وجود ندارد. شورا معتقد است که قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان شامل شهرداران که بر اساس قانون انتخابات شوراها انتخاب شده، نمی‌شود. اما آن طور که در رسانه‌ها منعکس شده، دیدگاه‌های متفاوتی در بین نمایندگان مجلس و برخی مسئولان قضایی مثل رئیس دیوان محاسبات کشور، نسبت به این موضوع وجود دارد. بنابراین باید همچنان منتظر تصمیم نهادهای مسئول باشیم. مسلم این است که قانون هنوز درباره شهرداران مسکوت است و بر همین اساس تفاسیر متفاوتی هم ارائه می‌شود ولی باید بپذیریم که مرجع نهایی پاسخ وزارت کشور است.
از دوره آقای نجفی تا افشانی چه تغییراتی در مدیریت منابع انسانی شهرداری ایجاد شده است، با توجه به این که از زمان رفتن قالیباف، چالش حدود ۶۸ هزار نیرو در شهرداری تهران آغاز شد و کمی بعدتر بحث به انتصابات فامیلی و قوم و قبیله‌ای رسید؛ تا جایی که سرانجام شورای شهر وادار شد بالاخره انتصاب قوم و خویشی را از سوی مدیران شهرداری و شورا ممنوع اعلام کند... چرا این معاونت با حاشیه‌ها و فراز و نشیب‌های زیادی دست و پنجه نرم می‌کند؟
از آن دوران تا الان تقریباً هیچ تفاوتی رخ نداده است چون همه ما تابع خط مشی و سیاست‌های ابلاغی شورای شهر پنجم هستیم. ما در منابع انسانی بر اساس مسئولیت حرفه‌ای‌مان عمل می‌کنیم و به حرف غیر کارشناسی هم گوش نمی‌کنیم. ما کاری که قطعاً درست است و به آن باور داریم انجام می‌دهیم! خوشبختانه نه آقای دکتر نجفی و نه آقای مهندس افشانی، در این مدت، هیچ تحمیل غیر حرفه‌ای روی کار ما نداشته‌اند.
پس عمده انتقادات به خود شما برمی‌گردد؟ (با خنده)
اگر انتقادی باشد، بله!
الان تعداد دقیق نیروهای شهرداری تهران چقدر است اعم از رسمی، قراردادی و نیروهایی که با پیمانکاران کار می‌کنند؟
به طور کلی ما ۶۶ هزار و ۹۷۳ نفر همکار تا پایان مرداد ماه در شهرداری تهران داریم. اعم از کسانی که به شکل رسمی، رسمی - آزمایشی یا پیمانکاری در شرکت خدمات اداری شهر و شرکت هادیان شهر و همچنین قرارداد مستقیم با شرکت‌ها و سازمان‌های تابعه شهرداری تهران کار می‌کنند.
اما آن طور که گفته می‌شود جز این ۶۸هزار نیرو، حدود ۵۰ هزار نفر هم با پیمانکاران کار می‌کنند؟ شما این آمار را تأیید نمی‌کنید؟
روزی که من به شهرداری تهران آمدم، (یک سال پیش) دقیقاً ۶۸ هزار و ۲۵۷ نفر در شهرداری تهران مشغول به کار بودند که با توجه به سیاست ما در «جذب برگزیده و خروج هدایت شده» و همین‌طور «سیاست‌های برنامه دوم توسعه شهر تهران مبنی بر چابک‌سازی در سطح ۴ درصد نیروی انسانی»، موفق شدیم تعداد قابل ملاحظه‌ای از نیروهای شهرداری تهران را کاهش دهیم. باید تأکید کنم که ما فقط بر اساس قوانین و مقررات عمل کردیم و از همین منظر توانستیم صرفه‌جویی اقتصادی بالایی انجام دهیم. علاوه بر اینها برای نگهداشت شهر، رفت و روب و پروژه‌های عمرانی شهر، همواره با نیروهایی در قالب پیمانکار همکاری کرده و می‌کنیم.
چقدر؟
برآوردهای ما نشان می‌دهد که توانستیم از همین محل در یک سال ۱۵۰ میلیارد تومان صرفه‌جویی کنیم. کلاً شهرداری تهران ماهانه در حدود ۶۰۰ میلیارد تومان بابت حقوق و دستمزد و نگهداشت شهر هزینه می‌کند که در مقایسه با این عدد می‌بینید ظاهراً صرفه‌جویی خوبی اتفاق افتاده است که بزرگترین صرفه‌جویی در شهرداری تهران، صرفه‌جویی حوزه نیروی انسانی بوده است.
حقوق این نیروها از سوی شهرداری پرداخت می‌شود یا خود پیمانکارانی که با شهرداری قرارداد دارند؟
پرداخت ما از زمان دکتر قالیباف از سرجمع پیمان، حقوق پیمانکاران را کسر می‌کردیم و به حساب کارگرانی که با آنها کار می‌کردند، می‌ریختیم. در واقع ما حقوق کارگران را به پیمانکار نمی‌دادیم که به زخم‌هایش بزند یا کار دیگری انجام دهد. مستقیم به خود کارگر می‌دادیم. بنابراین، این افراد اگر چه از ما حقوق می‌گیرند، اما نیروی ما محسوب نمی‌شوند. تعداد آنها نیز در هر فصل و موسم متفاوت است و نمی‌توان به عدد دقیقی اشاره کرد.
چطور وقتی از شما حقوق می‌گیرند در آمار شما نمی‌گنجند؟
چون اساساً صیغه قراردادی بین ما و آنها جاری نشده و عنوان کارمند به آنها تعلق نمی‌گیرد.
خب چه بار مالی به شما تحمیل می‌کنند؟
بار مالی آن از جنس بار مالی منابع انسانی نیست، از جنس نگهداشت شهر است و سرفصل جداگانه‌ای دارد.
این صرفه‌جویی میلیاردی با خروج چه تعداد کارمند یا نیرو از شهرداری تهران به دست آمده است؟
طی یک سال اخیر هزار و ۲۸۴ نفر از شهرداری تهران خارج شده‌اند.
بیشتر از کدام معاونت یا سازمان؟
بیشترین خداحافظی‌ها در مناطق صورت گرفته است. البته بیشترین حجم نیرو هم با عدد ۱۵ هزار و ۹۰ نفر در مناطق هستند.
امسال آیا دوباره کاهش نیرو خواهید داشت؟
ما امسال در شهریور ماه هم کاهش نیرو داشته‌ایم که عدد آن را بزودی اعلام می‌کنم.
چرا؟
من حرفم این است که اگر کسی خوب کار نکند، باید در ادامه همکاری با ایشان تأمل کنم.
خوب کار نکند یا این که از جایی یا کسی سفارش نشده باشد یا مثلاً به فلان معاون یا عضو شورا وصل نباشد؟
دقیقاً خوب کار نکند.
با این حجم از نیرو چگونه این خوب کار نکردن را تشخیص می‌دهید؟ آیا برای تعدیل و لغو همکاری از دستورالعمل خاصی پیروی می‌کنید؟
ببینید من تک‌تک این افراد را نمی‌شناسم اما دستورالعمل روشنی برای این موضوع داریم. در این دستورالعمل میزان تحصیلات، کیفیت تحصیل، مرتبط بودن رشته تحصیلی، رضایت مدیر، نظم حضور در محل کار، تخلفات و سلامت اداری، سوابق و تجربه و تخصص ... هر کدام از اینها امتیاز خاصی دارد و فرد با همین معیارها سنجیده می‌شود.
اتفاقاً یکی از انتقادات جدی که رئیس شورای شهر تهران هم بر آن تأکید داشتند، اخراج کارمندان رده پایین و محکم بودن جای پای مدیران بود. آیا مدیران هم با همین معیارها سنجیده می‌شوند؟
خیر، منطق انتخاب در رده‌های مدیریتی فرق می‌کند و طبق این دستورالعمل نیست. مقام مافوق هر مدیری باید تشخیص دهد که او خوب کار می‌کند یا نه! ثانیاً ما اخراج قبل از اتمام قرارداد نداشتیم، بلکه در پایان قرارداد ارزیابی عملکرد دقیقی انجام پذیرفته و با افرادی که عملکرد قابل قبولی نداشتند تجدید قرارداد انجام نپذیرفت.
پس لطفاً بگویید که چه تعداد از این اخراجی‌ها، مدیر بوده‌اند؟
ما هر هفته کمیسیون انتصابات داریم و ده‌ها نفر از مدیران هم جابه‌جا می‌شوند. تا ابتدای دوره آقای افشانی ۲۷۴ مدیر از مجموعه ۸۲۱ نفره جابه‌جا شده‌اند. این به معنای اخراج نیست. البته تعدادی هم با اختیار از بدنه جدا شده و رفته‌اند. از بین این ۲۷۴ نفر، خیلی هایشان که جابه‌جا شدند، همان‌هایی بودند که از بالا (از سوی مقامات مافوق) تغییر کردند. آقای هاشمی، رئیس شورا، قبل از عید در نامه‌ای خطاب به شهرداری تهران مصوبه شورا را به شهرداری ابلاغ کرده و تقاضا کردند که تا پایان سال ۹۶، به میزان ۴ درصد تعدیل انجام شود. این در واقع مصوبه برنامه پنجساله دوم شوراست. پس خط مشی اعضای شورا چابک‌سازی در شهرداری تهران است که ما هم آن را به‌دقت اجرا کردیم.
برای امسال هم همین ۴ درصد است؟
خیر، ما تا پایان امسال ۶ درصد چابک‌سازی خواهیم داشت. یعنی بر اساس برنامه سوم توسعه که پیش‌نویس آن در دست شوراست، باید سالانه ۶ درصد از کارکنانی که فراتر از پست‌های سازمانی موجود جذب شده‌اند، از بدنه به صورت بازنشستگی، تشویقی یا اجباری کاهش دهیم.
انتصابات قوم و خویشی را که انتقاداتی را به آقای افشانی وارد می‌کند، تأیید می‌کنید؟
انتصاباتی که شهردار تهران انجام می‌دهد خارج از کمیسیون انتصابات صورت می‌پذیرد.
الان چه تعداد سرپرست در شهرداری تهران است که مهلت قانونی سرپرستی‌شان تمام شده، اما همچنان سرپرست هستند؟
تعدادشان خیلی کم است. البته ما مکاتبه کرده‌ایم و باید هر چه زودتر از سوی مافوق‌شان، تعیین تکلیف شوند.
از بازنشسته‌های شهرداری چه خبر؟
افرادی که مشمول قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان در شهرداری تهران هستند، دقیقاً ۳۴ نفر هستند (از مدیران گرفته تا کارمندان) و از این تعداد ۶ نفر دارای شرایط استثنائات این قانون می‌شوند و می‌توانند بمانند. درست از روزی که این قانون اجرایی شود ما با این ۲۸ نفر خداحافظی می‌کنیم.
چه تعداد تاکنون از شهرداری تهران خداحافظی کرده‌اند؟
از بین معاونان شهردار دو نفر استعفا کردند و منفک شدند و افراد دیگری هم هستند که بزودی می‌روند.
در چه دوره‌ای بیشترین حجم نیرو به شهرداری تهران تزریق شد؟
ما دو موج بزرگ ورود به شهرداری تهران در زمان آقای قالیباف داشتیم. سال ۹۲ و ۹۶. در یک سال پایانی مدیریت شهری چهارم شورا، تعدادی معادل ۱۰ هزار نفر به شکل‌های مختلف از تبدیل وضعیت گرفته تا جذب جدید به مجموعه شهرداری تهران اضافه شدند.
این ۱۰ هزار نفر با توجه به این دستورالعمل قابلیت ماندن در شهرداری تهران را دارند؟
فعلاً دارند و هر کس نداشته باشد، در آینده و بعد از اتمام قرارداد با ایشان خداحافظی می‌شود.
چه تعداد از نیروهای جذب شده در دوره گذشته (شورای چهارم) بدون کارت زدن، وارد و خارج می‌شدند؟
منصافانه و اخلاقی نبود که تعداد ۲ هزار و ۷۴۳ نفر در شهرداری تهران بدون ثبت حضور و غیاب کار کنند! من خوشحالم که بگویم الان به ۲۱۶ نفر رسیده است. این افراد هم اغلب بیمار هستند یا در ساختمان‌های دیگر که سیستم ثبت چهره و انگشت ندارد، کار می‌کنند. منهای این تعداد، مابقی گردن‌کلفت یا منتسب به یک مدیر یا از وابستگان سیاسی محسوب می‌شدند که کسی نمی‌توانست به آنها انتقاد کند!
در این دوره چند نفر جذب شهرداری شده‌اند؟
در دوره مدیریت جدید (نجفی و افشانی) و تا پایان مرداد ماه، ۱۸۴ نفر نیرو جذب کرده‌ایم. در حالی که ما بر اساس مصوبات و مقررات شورای شهر، باید برای هر عضو شورا یک راننده و یک مسئول دفتر اجازه جذب می‌دادیم، بنابراین اگر این تعداد را از آن ۱۸۴ نفر کسر کنید، می‌بینید که ما یکی از درخشان‌ترین کارنامه های جذب را در تاریخ کشورمان داریم. از ورودی‌های جدید شهرداری تهران، ۱۰/۵۸ درصد دارای مدرک تحصیلی دکترا هستند.
یعنی به صرف دکترا استخدام شده‌اند یا تجربه و تخصص لازم هم داشته‌اند؟
اولاً که کیفیت تحصیل این افراد بالا بوده است. چون برای ما مهم است که افراد چه مدرک تحصیلی دارند یا این که در دانشگاه‌های معتبر مثل صنعتی شریف درس خوانده باشند، قطعاً کسی نمی‌تواند براحتی از شریف دکترا گرفته باشد. البته من نمی‌توانم قضاوت دقیقی از سابقه داشته باشم، چون معتقدم یاد گرفتن از کار مهم‌تر از طول سابقه است. ضمن آن که ما نظام ارزیابی شایستگی داریم و بر اساس آن رتبه‌بندی می‌کنیم.
آیا رقابت هم در این زمینه مهم است؟
متأسفانه ما هنوز فرصت رقابت را برای ورود به شهرداری تهران مهیا نکرده‌ایم. ظاهراً شهرداری تهران در هیچ دوره‌ای درصدد محدود کردن اختیارات خود نبوده است!
آیا این که گفته می‌شود به ازای هر پستی، ۴ نفر در شهرداری تهران حقوق می‌گیرند، درست است؟
ما ۱۶ هزار و ۲۰۰ پست در شهرداری تهران و مناطق داریم. به ازای آن ۲۶ هزار نفر کار می‌کنند. این عدد دقیقی است. یعنی به ازای هر پست ۱.۶۲ نفر وجود دارد که بازهم خوب نیست. ایده‌آل این است که ما کمتر از پست‌های سازمانی، نیرو داشته باشیم. یعنی به ازای هزار پست، ۸۰۰ نفر کار کنند. چون این ۲۰۰ پست، فرصت جابه‌جایی را می‌دهد. اشتباه اینجاست که این تعداد پست را معادل تمام پست‌های موجود در ستاد و سازمان‌ها و شرکت‌ها می‌گیرند.
وضعیت نیروی انسانی در مقایسه با کلانشهرهای دنیا چگونه است؟
الان شهرداری استانبول با ۱۴/۵ میلیون نفر جمعیت، در مجموع ۴۰ هزار نفر نیرو دارد. تعداد زیاد توریست استانبول را هم در نظر بگیرید.
آیا کارکنان از وضعیت امروز شهرداری تهران رضایت دارند؟
یکی از گلایه‌های کارکنان، تبعیض شدید مدیریتی در شهرداری تهران است که ارزیابی عملکرد منصفانه و تنظیم کردن مزایای سازمانی با عملکرد افراد می‌تواند در رفع تبعیض کمک‌های شایانی نماید یا ثبت نکردن کارت که باعث نارضایتی شده بود که به دلیل رفع تبعیض هم‌اکنون رضایتی برای کارکنان زحمتکش فراهم آمده است. همچنین قراردادهای استخدامی چندگانه برای کارهای مشابه ولی با پرداخت‌های متفاوت از جمله گلایه‌هاست. به طور مثال درباره کارکنان هادیان، با چندهزار نفر مدرک تحصیلی عالیه، قرارداد کارگری بسته بودند و حقوق کارگری دریافت می‌کردند. الان همه قراردادها بازبینی شده و رضایت شغلی بالا رفته است.
