صنعت نفت به سبب قدمت، وسعت حوزه عملیات و آمیزش با شهرها و مناطق مسکونی، از همان ابتدای کار و پیش از آن‌که قوانینی در زمینهٔ مسئولیت‌های اجتماعی وضع شود، کمک‌هایی در قالب خدمات اجتماعی و عمران و آبادی به مناطق پیرامونی ارائه داده است که البته در طول یکصد سال گذشته فرازوفرود داشته است
در آستانه برگزاری سومین همایش ملی مسئولیت‌های اجتماعی گفتگویی با استاندار خوزستان انجام شد؛ همایشی که با حمایت وزارت نفت و با هدف تبیین و تسهیل عمل به مسئولیت‌های اجتماعی این وزارتخانه کلیدی و ایجاد تعادل و رابطه‌ای منطقی میان توسعه صنعتی و محیط طبیعی و انسانی و به عبارتی رفتار مسئولانه صنایع بزرگ برگزار می‌شود و ماحصل آن باید در قالب تحولاتی در استان‌های نفت‌خیز از جمله خوزستان نمایان شود.
آنچه می‌خوانید خلاصه‌ای است از این گفت‌وگوی صمیمانه با غلامرضا شریعتی در این رابطه که در تراکم جلسات شبانه‌روزی و در فاصله میان دو بازدید وی از شهرهای دزفول و حمیدیه انجام شد.
مسئولیت اجتماعی از نگاه دولت چگونه تعبیر می‌شود با توجه به اینکه عمده صنایع و سازمان‌های بزرگ در کشور ما دولتی است؟
در یک نگاه کلی تا پیش از الزامی شدن مباحث مرتبط با توسعه پایدار و حفظ محیط‌زیست انسانی، شرکت‌ها و صنایع بزرگ نیازی به ارتباط با جامعه و رسیدگی به مشکلات و چالش‌هایی که احیاناً فعالیت آن‌ها برای اجتماع در پی داشت، نمی‌دیدند. اما با گسترش فعالیت‌های صنعتی، ایجاد رقابت و بروز مشکلات اجتماعی میان مردم و این صنایع شرایطی به وجود آمد که ادامه کار خود سازمان‌ها را به چالش می‌کشید.
لذا این اندیشه در باور مدیران سازمان‌ها و دانشمندان حوزه مدیریت و هم جامعه‌شناسی به وجود آمد که رسیدگی به مشکلات محیط پیرامون نه یک اقدام صرفاً بشردوستانه و یا روشی برای ایجاد الفت با مردم که یکی از ضرورت‌های دوام کسب‌وکار و بقای سودآوری است. امروزه بخشی از مسئولیت‌های اجتماعی ازجمله مباحث مرتبط با محیط‌زیست و توسعه پایدار، یک امر حاکمیتی است که با منافع عمومی ما گره خورده است و دولت به‌عنوان مجری قانون اساسی و حقوق مردم، موظف به پیگیری آن است؛ خواه طرف مقابل بخش دولتی باشد، خواه غیردولتی. از طرفی خود صنایع همان‌گونه که اشاره شد با نگاهی به مصالح و منافع درازمدت، رسیدگی به مشکلات جامعه را در برنامه‌های خود می‌گنجانند بخصوص که این مشکلات از عملکرد آن‌ها نشات گرفته باشد.
عملکرد صنعت نفت را به‌عنوان مهم‌ترین صنایع کشور در این زمینه چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صنعت نفت، مادر صنایع و اصلی‌ترین مزیت اقتصادی استان خوزستان محسوب می‌شود. البته خوزستان در بسیاری از زمینه‌ها رتبه نخست را دارد اما به علت اینکه خاستگاه و مرکز اصلی تولید و صادرات نفت خام کشور محسوب می‌شود، این صنعت، قابل مقایسه با هیچ‌یک از مزیت‌های دیگر نیست. لذا طبیعی است که بیشتر نگاه‌ها به نفت و صنایع مرتبط با آن دوخته شود. از طرفی صنعت نفت به سبب قدمت، وسعت حوزه عملیات و آمیزش با شهرها و مناطق مسکونی، از همان ابتدای کار و پیش از آن‌که قوانینی در زمینهٔ مسئولیت‌های اجتماعی وضع شود، کمک‌هایی در قالب خدمات اجتماعی و عمران و آبادی به مناطق پیرامونی ارائه داده است که البته در طول یکصد سال گذشته فرازوفرود داشته است. به‌گونه‌ای که در برهه‌ای از زمان بنا به‌ضرورت تولید، با گسیل امکانات، شهرهای بزرگ و مدرنی را بنیان نهاده و زیرساخت‌های پیشرفته‌ای تدارک دیده است اما چند دهه بعد با کاهش تولید نفت، به‌تدریج آن مناطق را رها نموده و با قطع امکانات و کمک‌ها، همان صنعت شهرهای آباد به محروم‌ترین مناطق استان و کشور بدل شده‌اند. بعد از انقلاب تلاش زیادی صورت گرفت تا در این نگاه و نوع رفتار که میراث شرکت‌های خارجی بوده، تجدیدنظر شود.
من بر این باورم که دولت تدبیر و امید با احیای بحث مسئولیت‌های اجتماعی، در این مسیر موفق‌تر بوده است و شواهد و قراین نشان می‌دهد که رویکرد جدید وزارت نفت نیز جلوگیری از تکرار تجربه‌های گذشته، و تضمین توسعه‌ای متوازن و پایدار است.
در زمان حاضر چطور؟ آیا عملکرد شرکت‌های تابع وزارت نفت در خوزستان مسئولانه است؟
در یک جمع‌بندی کلی عملکرد سال‌های اخیر وزارت نفت را مثبت ارزیابی می‌کنم به‌ویژه تجربه یک سال گذشته که من به‌عنوان استاندار نوع تعامل و همکاری وزیر محترم نفت را در ارتباط با چالش‌های استان مشاهده کرده‌ام، رویکرد جدید این وزارتخانه را مثبت ارزیابی می‌کنم. ما در این مدت، در موارد متعددی از کمک شرکت‌های نفتی بخصوص شرکت ملی مناطق نفتخیزجنوب برخوردار شده‌ایم. در بحث رسیدگی به مناطق پیرامونی تأسیسات، راه‌سازی، کمک به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، مشارکت در برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی و نقش‌آفرینی در زمینهٔ اجرای برنامه‌های درازمدت زیست‌محیطی و بیابان‌زدایی، این شرکت همواره پیشگام بوده است. با این‌وجود نباید از نظر دور داشت، میزان خدماتی که در ارتباط با مسئولیت اجتماعی ارائه می‌شود، پاسخگوی انتظارات و توقعات مردم از دولت و هم از نفت نبوده است.
این انتظارات چگونه به وجود آمده‌اند؟
نفت علاوه بر تأثیرات اقتصادی و توسعه کسب‌وکار در جنوب، در زمینه تحول اجتماعی، فرهنگی نیز تأثیراتی داشته است که ازجمله آن‌ها ارائه سبک و شیوه زندگی و به عبارتی افزایش کیفیت زندگی در شهرهای نفت‌خیز بوده است. پس می‌توان نتیجه گرفت که خود این انتظارات را هم نفت به وجود آورده است. از سویی، چون این صنعت یک صنعت پیشرو، توسعه‌یافته و دارای ویژگی‌ها و استانداردهای بین‌المللی است و به تعبیری دروازه ورود مدرنیته به ایران بوده است، به‌طور طبیعی در هر جا که نفت فعالیت داشته باشد، انتظار می‌رود رونق و توسعه بیشتری را شاهد باشیم. بنابراین توقع مردم خوزستان از صنعت نفت و دولت به نسبت سایر استان‌ها بیشتر است که با توجه به پتانسیل مادی و معنوی و سهم خوزستان در تولید ناخالص ملی امری منطقی و پذیرفته شده است.
تأثیر همکاری وزارت نفت و توافقاتی که با حضور وزیر محترم نفت در زمینه کمک به رفع مشکلات نواحی پیرامونی شهرها بخصوص حاشیه اهواز صورت گرفت، در کدام بخش‌ها محسوس‌تر بوده است؟
نوع نگاه آقای مهندس زنگنه و مدیران صنعت نفت در خوزستان به این مقولات چگونه است؟
آقای زنگنه اولین وزیر نفتی است که در فاصله یک سال دو بازدید از مناطق حاشیه‌ای اهواز و شهرهای اطراف داشته است و توجه ویژه ای به ساماندهی مشکلات این مناطق و تأمین آب، ایجاد فاضلاب و زیرساخت‌های شهری داشته اند که به اعتبار آن، پروژه‌هایی تعریف و به اجرا در آمده است.
تردیدی نیست که این حجم از همکاری‌ها در گذشته سابقه نداشته و این میزان از همراهی از یک‌سو نتیجه تعامل استانداری و جایگزین کردن روش مدارا و همراهی به‌جای رویکرد دستوری بوده و از سویی به تدبیر و برنامه‌های شخص وزیر محترم نفت به‌عنوان وزیر معین استان خوزستان و شخصیت و منش اجتماعی مدیران نفتی ازجمله آقای مهندس عالی پور برمی‌گردد که در این مدت یک حدنصاب جدید از همکاری با استان را به ثبت رسانده به‌گونه‌ای که تقریباً در تمام برنامه‌های مهم و کلیدی استان، کلیه بازدیدهایی که در حوزه عملیات نفت انجام می‌شود و رفع عمده مشکلات شهرها، مناطق نفتخیزجنوب عصای دست دولت و یار ثابت‌قدم استان بوده است.
آیا این اقدامات رضایت نسبی هم در پی داشته است؟
آثار و نتایج این اقدامات در بلندمدت آشکار می‌شود اما بی‌تردید کمک به ایجاد امکانات در روستاها، تأمین آب آشامیدنی، احداث مدرسه، مراکز درمانی، راه و زیرساخت‌های ارتباطی موجب می‌شود تا از گسترش بحران مهاجرت از روستاها به شهرها و حاشیه‌نشینی جلوگیری شود. افزایش اعتماد عمومی به کارآمدی نظام و بهبود سطح زندگی و ارتقای سرمایه‌های اجتماعی و در نهایت ایجاد امنیت پایدار نتیجه عمل به مسئولیت‌های اجتماعی است.
یکی از معضلات استان خوزستان مسئله بیکاری است که خود سرمنشأ بسیاری از مشکلات اجتماعی است در این زمینه چه انتظاری از صنعت بالنده نفت دارید؟
در بحث اشتغال وزارت نفت به 2 طریق می تواند گره‌گشایی کند، نخست از طریق جذب نیرو و اشتغال مستقیم در پروژه‌ها، چاه‌های جدید و تأسیسات مرتبط با فراورش نفت در مناطقی که درحال‌توسعه هستند مثل غرب کارون که مثلا‌ً به ازای هر چاه نفت و دکل حفاری افزون بر 200 نفر مشغول به کار می شوند و امیدواریم که سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش منجر به افزایش تولید و درآمد برای کشور بشود و از طرفی اشتغال مستقیم نیز برای جوانان نیز ایجاد کند.
دوم از طریق اشتغال و کارآفرینی غیرمستقیم، به‌عنوان‌مثال در شرکت‌هایی مثل مناطق نفتخیزجنوب، که استخدام و جذب نیرو با لحاظ نیازهای ضروری توسعه، جایگزینی بازنشستگان و... از طریق آزمون سراسری صورت می‌گیرد. اشتغال‌زایی از طریق ایجاد کسب‌وکارهای کوچک، کارگاه‌های تولیدی و بنگاه‌های اقتصادی شکل‌گرفته در اطراف نفت قابل‌تصور است؛ نمونه موفق این‌گونه مشاغل را در رابطه میان نفت و سازندگان استان شاهد هستیم.
ایجاد صنایع پایین‌دستی، احداث پالایشگاه‌های کوچک و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در اطراف نفت به‌عنوان‌مثال ایجاد تأسیساتی برای فرآوری گازهای همراه نفت همزمان دو اثر مثبت در پی دارد، نخست ایجاد درآمد و اشتغال مولد و دوم کاهش آلودگی محیط‌زیست که هر دو موجب معکوس نمودن روند مهاجرت می‌شوند.
زمینه‌سازی برای سرمایه‌گذاری خارجی در بخش نفت با توجه به امضای تفاهم‌نامه‌های متعددی در این زمینه، و حمایت از سازندگان تجهیزات صنعت نفت در قالب تضمین خرید محصولات کیفی و دارای استاندارد از مهم‌ترین راهکارهای ایجاد کسب‌وکار و افزایش اشتغال است. ناگفته نماند نفت و حفاری در دوران رکود با حمایت خود از صنایع کوچک و خرید محصولات صنعتی موردنیاز از سازندگان استانی، نقش مهمی در ادامه فعالیت شهرک‌های صنعتی و جلوگیری از تعطیلی کارگاه‌های فعال استان داشته‌اند.
در یک جمع‌بندی کلی با توجه به آغاز فصل تازه‌ای از همکاری نفت و مسئولان استانی در دولت یازدهم چشم‌انداز استان خوزستان را در دولت آینده و سال‌های پیش رو چگونه ارزیابی می‌فرمایید؟
قبل از اینکه به این سؤال پاسخ دهم لازم است یک اشاره‌ای داشته باشم به اینکه رویکرد ما در تداوم همکاری دستگاه‌ها و صنایع بزرگ ازجمله نفت، فولاد، حفاری، سازمان آب و برق، منطقه آزاد و تا حدودی نیشکر و سایر دستگاه‌ها، هم چون یک سال گذشته باید حول محور نفع عموم و خیر جمعی باشد. من به‌جز مطالبه کمک‌هایی برای رفع مشکلات و گرفتاری عموم جامعه، در این مدت هیچ درخواست شخصی یا نفع گروهی یا سفارش و توصیه‌ای برای فرد خاصی را مطرح نکرده‌ام و خدا را شاکرم که هرچه خواسته‌ام مربوط به عموم مردم بوده است.
وقتی منافع عموم مردم محور تعاملات باشد، سازمان‌ها نیز از پشتیبانی سرمایه‌های اجتماعی برخوردار می‌شوند و نتیجه تعامل، بُردبُرد و نفع طرفین خواهد بود. لذا می‌توان به تداوم آن امیدوار بود. بی‌تردید مشکلات استان خوزستان به دلایل مختلف که از حوصله این گفت‌وگو خارج است، نسبت به برخی از استان‌های همجوار، بیشتر است اما باوجود امکانات و زیرساخت‌های صنعتی، کشاورزی، موقعیت جغرافیایی، بنادر استعدادهای طبیعی و اقلیمی و از همه مهم‌تر سرمایه انسانی و همسازی بی‌نظیر اقوام، و اراده‌ای که در شخص آقای دکتر روحانی ریاست محترم جمهور وجود دارد، می‌توان امیدوار بود که در یک برنامه زمان‌بندی سه تا 5 ساله تحولی در وضعیت کلی استان پدید بیاوریم که خوزستان به مقام و جایگاهی در خور مردم شریف و متناسب با دارایی‌های مادی و معنوی‌اش ارتقا یابد.
منبع: تابناک
