به قلم عبدالکریم دارابی نژاد؛ ( مدرس دانشگاه و کارشناس مسایل عربستان )
کد خبر: ۴۳۲۸۹۳
تاریخ انتشار: ۰۹ خرداد ۱۳۹۶ - ۱۳:۱۲ 30 May 2017
دونالد ترامپ، عربستان را برای نخستین سفر خارجی خود انتخاب کرد و ابتدای هفته ی گذشته سفری دو روزه به این کشور کرد. طی این دو روز، سه نشست جداگانه ی سعودی، کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، رؤسای جمهور و نمایندگان 55 کشور اسلامی با آمریکا در ریاض برگزار شد. 

اما اجلاس نخست منجر به انعقاد قراردادهای نظامی و اقتصادی شد که در طول تاریخ سیاسی عربستان و آمریکا بی سابقه بوده است. ترامپ و سلمان در روز نخست، توافق چشم انداز راهبردی میان دو کشور را امضا کردند.

 در این دیدار قراردادهای نظامی به ارزش460 میلیارد دلار امضا شد. قرارداد نخست به ارزش 110 میلیارد دلار منعقد شد. همچنین مقرر شد که در ده سال آینده، 350 میلیارد دلار از آمریکا خرید تسلیحاتی انجام شود.

 گفتنی است که بنابر اظهار ولی ولیعهد عربستان، این کشور، سومین کشور دنیا به لحاظ واردات تسلیحات نظامی است. عربستان سال گذشته7/63 میلیارد دلار تسلیحات نظامی وارد کرده بود.

 همچنین بیش از 30 قرارداد در زمینه های مختلف نظامی، تجاری، انرژی، پتروشیمی و.. منعقد شد. از جمله شرکت آرامکو 13 قرارداد با شرکتهای آمریکایی به ارزش 50 میلیارد دلار منعقد کرد. 

عربستان همچنین به 19 شرکت آمریکایی اجازه داد که سرمایه گذاری 100% در این کشور انجام دهند. این در حالی است که سرمایه گذاری در خاک دیگر کشورها غالبا با سرمایه گذاری مشترک انجام می شود. 

نتیجه اینکه انعقاد قرارداد با عربستان در موقعیت کنونی، ناجی اقتصاد بحران زده ی آمریکاست و کمک به تحقق وعده ی ترامپ مبنی بر ایجاد 25 میلیون شغل در آمریکا خواهد کرد و در مقابل، شرایط اقتصادی عربستان را که در دو سال گذشته دچار کسری بودجه شده است، بحرانی تر خواهد کرد.

اما درباره نشست مشترک کشورهای عربی خلیج فارس و آمریکا که مجموعا 45 دقیقه به طول انجامید و ترامپ به صورت متکلم وحده در این نشست سخنرانی کرد، باید گفت: عربستان از قدیم علاقه مند بوده که خود را رهبر کشورهای عربی و اسلامی در جهان اسلام معرفی کند ولی بجز بحرین، هیچکدام از کشورهای همسایه ی عربستان، همچون قطر، امارات، کویت و عمان این امتیاز را برای عربستان قائل نیستند. قطر با امارات و بالاخص عربستان اختلاف دیرینه دارد. 

این اختلافات مجددا بعد از انتشار خبری در روزنامه «عکاظ» عربستان مبنی بر دیدار وزیر خارجه قطر «محمدبن عبدالرحمن آل ثانی» با سردار سلیمانی در بغداد چند روز قبل از برگزاری اجلاس کشورهای خلیج فارس و آمریکا آغاز شد و بعد از سخنان شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر دو روز بعد از سفر ترامپ شدت گرفت. اظهارات امیر قطر بعد از آن صورت گرفت که ترامپ گروه اخوان المسلمین و حماس را گروهی تروریستی اعلام کرد.

 شیخ تمیم روز سه شنبه در پادگان «الشمال» در مراسم فارغ التحصیلی هشتمین دوره سربازان خدمت ملی ضمن کنایه به عربستان گفت: «خطر حقیقی، رفتار برخی کشورهاست که باعث پدید آمدن تروریسم شده اند؛ زیرا این کشورها نسخه تندرو اسلام را که از ارزشهای تسامح اسلام نمایندگی نمی کند، برگزیده اند و چون نمی توانند با آن مواجه شوند، دست به طبقه بندی هایی زده اند و هر گونه فعالیت عادلانه را مجرمانه می دانند». وی همچنین به حمایت از ایران و حزب الله پرداخت و افزایش تنش با ایران را به دور از خردورزی دانست. 

بعد از انتشار سخنان امیر قطر، موجی از اعتراضات دولتی از جانب امارات و عربستان آغاز شد. این دو کشور، سایت شبکه «الجزیره» را و برخی رسانه های  قطری را فیلتر کردند.

 در ابتدا قطر اندکی عقب نشینی کرد و رسما طی بیانیه ای اظهار داشت که سایت رسمی پادشاهی این کشور هک شده است. اگر چه انتشار سخنان امیر قطر در اینستاگرام عربی و انگلیسی سایت رسمی پادشاهی حاکی از هک نشدن این سایت است. 

تماس تلفنی پادشاه قطر در روز شنبه با رئیس جمهور ایران که اظهار داشت: «در مسیر تقویت بیش از پیش روابط ایران و قطر هیچ مانعی وجود ندارد»، خود نیز مؤید تغییر سیاست قطر درباره اوضاع منطقه است.

نتیجتا اینکه از شش عضو کشورهای حاشیه خلیج فارس، چهار کشور عمان، قطر، امارات و کویت در مسائل زیادی با عربستان اختلاف دارند و به دلیل ارتباطی که با ایران دارند، هیچگاه با عربستان علیه ایران متحد نخواهند شد.

و اما درباره نتیجه اجلاس سران کشورهای اسلامی و آمریکا ذکر چند نکته ضروری است. اردوغان رئیس جمهور ترکیه که از سیاستهای آمریکا در قبال حمایت از کردهای سوری و نیز عدم تحویل فتح ا... گولن به شدت عصبانی است، در این اجلاس شرکت نکرد و فقط به روانه کردن وزیر امورخارجه خود در این اجلاس اکتفا کرد.

 از طرفی ترکیه، پشتیبان گروه اخوان المسلمین و حماس است و نمی پذیرد که آمریکا این دو گروه را در لیست تروریست ها قرار دهد. دلیل دیگر آنکه ترکیه به هیچ وجه حاضر نیست زیر پرچم عربستان قرار گیرد، این است که ترکیه تلاش می کند که بزعم خود عظمت دوران عثمانی را احیا و خود را رهبر کشورهای سنی جهان اسلام معرفی کند.

دولت مصر نیز اگر چه به لحاظ اقتصادی و امنیتی در شرایط مطلوبی نیست، اما به لحاظ جایگاهی که سابقا در جهان اسلام و عرب داشته است، هیچ گاه حاضر نخواهد بود که تحت رهبری عربستان قرار بگیرد. 
    
آرزوهای عربستان از سفر ترامپ به منطقه در تحقق خواسته های ذیل خلاصه می شود:
1. ایجاد ائتلاف منطقه ای و جهانی علیه ایران؛ 

2. خروج آبرومندانه از باتلاق جنگ یمن؛ 

3. تغییر چهره عربستان از کشوری به عنوان پشتیبان کننده تروریسم به کشوری معتدل و ضد تروریسم؛ 

4. جلب رضایت دولتمردان آمریکایی در حمایت از پادشاهی آینده «محمدبن سلمان»؛
 
5. عادی سازی روابط با اسرائیل.

آل سعود برای تحقق هدف نخست، در سفر اخیر ترامپ، پیشنهاداتی به وی مبنی بر اعمال تحریم بیشتر علیه ایران از جمله تحریم سپاه پاسداران مطرح کردند و همینک این پیشنهادات در کمیته روابط خارجی سنا در حال بررسی است.

 اما سیاستمداران آمریکایی از جمله «جان کری» وزیر سابق امورخارجه آمریکا، دولت ترامپ را از وضع تحریم جدید علیه ایران برحذر می دارند؛ چه آنکه این تحریمها ممکن است موجب برهم زدن برجام شود و ترامپ به تنهایی نمی تواند در این قضیه تصمیم گیری کند.

 البته وی در سخنرانی های انتخاباتی خود بارها وعده ی پاره کردن برجام را داده بود، اما بعد از روی کار آمدنش، تا به حال به این توافق پایبند بوده است و سیاستمداران آمریکایی به وی هشدار داده اند که تحریم بیشتر ایران چه بسا امنیت اسرائیل و دیگر همپیمانان آمریکا در خاورمیانه را بدتر کند.

از طرفی سفر ترامپ به عربستان همزمان با حضور گسترده ی ایرانیان در انتخابات ریاست جمهوری صورت گرفت. این در حالی است که مردم عربستان از ابتدایی ترین حقوق دموکراسی بی بهره هستند. نکته ی مهم اینکه بسیاری از کارشناسان پیش بینی می کردند که همزمان با حضور ترامپ، تغییراتی در برخی تصمیم گیری های حکومت عربستان مبنی بر اعطای برخی آزادی ها به زنان صورت خواهد گرفت. 

اما نه تنها این اتفاق روی نداد، بلکه معلوم شد که آمریکا هیچ اصراری مبنی بر تغییر ساختار اجتماعی عربستان ندارد.                                                                                                                                                                                 
اما درباره هدف دوم عربستان، با گذشت یک هفته از سفر ترامپ، هیچ تغییری در صحنه ی جنگ یمن روی نداده است بلکه آمریکا علاقه مند به ادامه ی این درگیری است؛ زیرا عربستان مجبور خواهد شد تسلیحات نظامی بیشتری از آمریکا خریداری کند.

 اظهارت هفته ی گذشته تیلرسون وزیرخارجه آمریکا در ریاض مبنی بر اینکه «خرید تسلیحات نظامی، موجب قدرت نظامی عربستان در یمن خواهد شد»، مؤید این نظر است. 

درباره هدف سوم آل سعود به مقاله ی دیروز شنبه روزنامه «واشنگتن پست» اشاره می کنم که نوشته است: «هر حمله تروریستی در غرب به عربستان مربوط است و هیچکدام مرتبط با ایران نبوده است و می توان گفت که ترامپ سیاست عربستان در قبال تروریسم را پذیرفته است، سیاستی که همه تقصیرها را در این باره متوجه ایران کند.

 بنابر آمارهای منتشرشده از تحلیل های مرکز اطلاعات تروریسم جهانی بیش از 94% از تلفات ایجاد شده به دست تروریست ها از سال 2001 تاکنون توسط گروههایی مثل داعش و القاعده و دیگر جهادگراهای اهل سنت صورت گرفته است. 

این در حالی است که ایران اکنون در حال مبارزه با این گروههای تروریستی است و اصلا از آنها حمایت نمی کند». 

یا اینکه همه ی رسانه های غربی در هفته گذشته اعلام کردند که «سلمان عبیدی» عامل حمله تروریستی به منچستر انگلستان قصد داشته بزودی به عربستان سفر کند. بی گمان تغییر چهره ی عربستان به عنوان کشوری صلح دوست، در حالی که روزانه دهها کودک و زن و شهروند بی گناه در یمن را به خاک و خون می کشد، با هیچ مبلغ و رسانه ای محقق نخواهد شد.

درباره هدف چهارم عربستان باید گفت: ترامپ در حالی عهده دار ریاست جمهوری آمریکاست که طومار مردمی مبنی بر استیضاح وی به کنگره آمریکا تحویل داده شده و در آینده ی سیاسی وی ابهام جدی وجود دارد.

 ترامپ که خود جایگاهی متزلزل دارد، چگونه می تواند ضامن بقا و استمرار جانشین ملک سلمان باشد. از طرفی سیاستمداران آمریکایی به وی گوشزد کرده اند که با توجه به پیچیدگی های مساله جانشینی در خاندان حاکم آل سعود، ارتباطش را به صورت موزون با «محمدبن سلمان» و «محمدبن نایف» حفظ کند. 

اما درباره هدف اخیر عربستان (عادی سازی روابط با اسرائیل) می توان ادعا کرد که این کشور تا حدودی تحقق یافته است؛ چه آنکه ترامپ، پیام ملک سلمان مبنی بر آمادگی عربستان برای عادی سازی کامل با اسرائیل در صورت حل قضیه صلح فلسطین را به نتانیاهو ابلاغ کرده است و قرار است ترامپ تا یک ماه آینده طرح جدیدی برای صلح فلسطین و اسرائیل ارائه دهد.

 عربستان با این تصور که در صورتی می تواند ائتلاف علیه ایران نتیجه بخش باشد که روابطش با اسرائیل را برقرار کند تا ایران دشمن مشترک اسرائیل و کشورهای عربی معرفی کند.

 البته اسرائیل نیز از این رویکرد استقبال می کند. اما نکته ی مهم، عدم همراهی برخی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس با این مساله است؛ چه آنکه این کشورها دلیلی بر تنش آفرینی با ایران نمی بینند و عربستان در این رویکرد، تنها خواهد بود.  


منبع: تابناک
برچسب ها: مدرس دانشگاه
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار