روزهای کم آب شناسنامه ارگان
صبح روز 5شنبه به دعوت مدیر خانه مطبوعات خوزستان، بار سفر می بندیم و با حضور در جلوی درب ساختمان پنج طبقه، عازم بهبهان می شویم.
دیگر مطبوعاتی ها هم آمده اند. از حسن سلامت دوم و برادرش تا افشار پرویزی و میثم فروغی نیا. فارسی زاده از روزنامه اطلاعات، عوده زاده از روزنامه همشهری و حسن سیلاوی حاضر همیشگی این سفرها و وهاب کروشاوی هم از دیگر مسافران بهبهان هستند و مجتبی گهستونی هم سه راه تپه به جمع ما می پیوندد.
هوای دلپذیر زمستانی که حالا دیگر بوی بهار بخود گرفته است، ساعات خوبی را برای مطبوعاتی های خوزستان به انتظار کشیده است.
در میانه راه کل کل های انتخاباتی و غیر انتخاباتی افشار پرویزی با دیگر خبرنگاران از بار خستگی سفر کم می کند. رضا علیجانی که حالا هم مدیر روابط عمومی سازمان آب و برق است و هم مدیر خانه مطبوعات خوزستان، توضیحاتی درباره این سفر می دهد و می گوید: سعی می کنیم برنامه های تفریحی و اردوهای اطلاع رسانی و سیاحتی را در نقاط مختلف خوزستان برگزار کنیم تا خبرنگاران و روزنامه نگاران استان هم دیدنی های خوزستان را از نزدیک ببینند و هم پروژه ها و فعالیت های عمرانی و خدماتی را و هم ساعات خوش با هم بودن را تجربه کنند.
او خبر می دهد که در این سفر قرار است از پروژه سد و نیروگاه مارون دیدن کنیم و با مدیرعامل این پروژه و کارشناسان آن گفتگویی داشته باشیم.
برای رسیدن به بهبهان باید از رامهرمز شهر سلمان فارسی بگذریم و اینجا هم دو تن از مطبوعاتی های قدیمی خوزستان- مداحیان و یوسفی- به جمع مان اضافه می شوند. این دو، دوقلوهای افسانه ای مطبوعات در رامهرمز هستند و سالیان سال است که در کنار هم قلم می زنند و ظاهرا حالا مجوز یک نشریه هم گرفته و کار مشترکی را کلید زده اند.
به کارگاه و دفتر مدیران سد که می رسیم مدیرعامل شرکت بهره برداری مارون و چندتن از کارشناسان به استقبال مان می آیند. در یک سالن جلسات کوچک، ابتدا آیاتی از قران تلاوت می شود و پس از سرود جمهوری اسلامی، مهندس مکاری بهبهانی مدیرعامل شرکت در سخنانی از وضعیت مارون می گوید و اینکه بدلیل کاهش نزولات آسمانی در سالهای اخیر، روز به روز آب پشت سد کاهش یافته و با ارائه تصاویری نشان می دهد که حجم آب چقدر کم شده است.
سه رودخانه ی دائم مارون، زهره و خیرآباد از کنار شهر بهبهان می گذرند. گفته می شود شهر بهبهان از این لحاظ منحصر به فرد و تنها شهر ایران است که از چنین مزیتی برخوردار است. به همین دلیل، علی رغم وجود منابع نفتی و منابع گازی و وجود اولین لوله ی گاز ایران که از بید بلند به سرخس بوده است، توسعه ی بهبهان همیشه بر اساس کشاورزی بوده و هست و به خاطر خاک حاصل خیز و آب فراوان، کشاورزی بهبهان از قدمت تاریخی 2500 ساله برخوردار است.
بگفته مکاری، در دهه ی 30 و 40 برنامه ریزی و مطالعات اولیه برای ساخت سد بر روی رودخانه ی مارون(تاب) انجام شد، اطلاعات تکمیلی در دهه پنجاه صورت گرفت و تکمیل پروژه در دهه ی شصت اتفاق افتاد و پس از جنگ بحث اجرایی سد مخزنی مارون شروع شد.
سد بزرگ مارون، یک سد مخزنی است با ظرفیت یک میلیارد و دویست میلیونمتر مکعب. چهار دشت بهبهان، جایزان، رامشیر و شادگان و 7 شهر استان به وسعت 55 هزار هکتار زیر مجموعه ی مخزن مارون هستند. 76 هزار هکتار برداشت آب از این مخزن صورت می گیرد که بیش از 95 درصد آن برای مصارف کشاورزی است. این آب بالغ بر 500 کیلومتر طی می کند تا به تالاب شادگان برسد.
مدیرعامل شرکت بهره برداری سد و نیروگاه مارون در سخنان خود جمع خبرنگاران اهمیت هور العظیم و هور شادگان دو تالاب بسیار حیاتی خوزستان و کشور را هم یادآور می شود و با پخش یک کلیپ می گوید: انتهای رودخانه ی کرخه هور العظیم است و انتهای رودخانه مارون هور شادگان، بنابراین بایستی سیستم محیط زیست را هم رعایت کنیم و به گونه ای عمل نکنیم که محیط زیست به خطر بیفتد.
وی ضرورت تعیین و اختصاص حق ابه تالابها را مورد تاکید قرار می دهد و می گوید: تالاب هورالعظیم زمانی تا 700هزار هکتار وسعت داشت و حالا وسع آن به کمتر از100هزار هکتار رسیده است. وی معضل ریزگردها را بدلیل عدم توجه به همین موضوعات زیست محیطی می داند و می گوید: متاسفانه برخی مردم متوجه ی اهمیت وجود تالاب و در نظر گرفتن حق آبه برای آن ها نیستند؛ چرا که نمی دانند با خشک شدن تالاب چه مشکلات بزرگی دامن گیر ساکنین منطقه خواهد شد.
او اهداف سد مارون را از جمله مهار سیلاب های فصلی، تامین آب کشاورزی و تولید انرژی برق آبی خواند و گفت: در گذشته و در شرایط عادی ذخیره ی آب سد مارون حدود یک میلیارد و دویست بوده که در حال حاضر به دلیل کمبود آب ذخیره شده در پشت سد، تولید انرژی برق متوقف شده است.
بگفته این مقام مسئول، در سال 1370 شرکت بهره برداری مارون تاسیس شد و در سال 1372 شرکت عملاً به صورت عملیاتی کارش را آغاز کرد. در دهه ی هشتاد پس از این که سد مخزنی مارون به بهره برداری رسید، در کنار آن نیروگاهی احداث شد و اولین نیروگاه برق آبی مارون در سال 1383 به بهره برداری رسید؛ و نام شرکت از آبیاری زهکشی مارون به سد و نیروگاه و شبکه های آبیاری مارون تبدیل شد.
مدیر عامل شرکت بهره‌برد‌اری از سد، نیروگاه و شبکه های آبیاری مارون ظرفیت تولید برق این نیروگاه را در مواقع پرآبی 150 مگاوات دانست و اظهار داشت: پیش تر یک واحد 75 مگاواتی وجود داشت و امسال نیز یک واحد 75 مگاواتی در دست تاسیس است و عملاً دارای دو واحد 75 مگاواتی خواهیم بود.
وی گفت: نیروگاه مارون تنها نیروگاه جنوب شرق استان است که به جز تولید بحث ولتاژ را نیز پوشش می دهد یعنی افت فشار این قسمت از استان را تنظیم می کند. پیک سراسری مصرف برق شب و پیک مصرف در خوزستان ظهر و شب است؛ این نیروگاه برای کنترل این دو پیک بالاخص پیک سراسری در نظر گرفته شده است هرچند فعلا به دلیل کمبود آب در مخزن تولید برق متوقف شده است.
مکاری بهبهانی اهمیت و ضرورت رعایت مصرف بهینه آب را یادآور شده و می گوید: در فصل زراعی موجود تصمیم بر این شد که منابع موجود تنها صرف شرب، کشت های دائم و باغات و نخیلات شود. به همین دلیل سعی شده که در مصرف آب دقت به خرج داده شود لذا سیاست گذاری می شود، ابلاغ می شود و شرکت های مرتبط و امور آب ها که مجری هستند دست به کار اجرا می شوند.
92 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می شود و تنها 4 درصد آن در بخش شرب مصرف می شود. بهمین دلیل به نظر می رسد رعایت فصل کشت، مدرن سازی کاشت، داشت و برداشت و فرهنگ سازی و آگاهی رساند‌ن به کشاورزان د‌رخصوص بحران آب، رفتن به سمت تغییر الگوی کشت در میان مدت و خارج شدن از روش آبیاری سنتی و رفتن به سمت آبیاری نوین در بلند مدت، انجام آبیاری شبانه، جلوگیری از مصرف آب بی رویه با نوبت بندی دقیق در مزارع از جمله موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
به گفته کارشناسان واقعیت این است که میانگین جهانی بارش 850 میلیمتر است و میانگین بارش در ایران یک سوم بارش جهانی یعنی 250 میلیمتر است و چون در کمربند خشک و نیمه خشک هستیم لذا سه برابر جهانی تبخیر داریم. از این 250 میلیمتر، 420 میلیارد آورد است که 130 میلیارد قابل مهار است و از 130 میلیارد مهار شده، میزان ظرفت سد مارون یک میلیارد است. اگر 10 درصد مصرف آب کشاورزی کاهش یابد، به این معناست که 10 سد مارون احداث شده است.
قایق سواری در مارون
در کار سد مارون، دریاچه زیبایی دیده می شود که اگرچه حال و روز خوش روزهای پرابی را ندارد اما همچنان زیبا و روان است. سوار بر قایق برای دقایقی از آب و هوای دلپذیر منطقه استفاده می کنیم. خبرنگاران سرشار از انرژی و شور هستند. افشار پرویزی مثل همشه شوخ و فریادهایش تا آنسوی مارون شنیده می شود!
آنسوی رودخانه، ویلاهای زیبایی هم دیده می شود که برای تفریح و سیاحت پیش بینی شده اند. کارشناسان شرکت معتقدند دوران حضور محمدرضا شمسایی در سازمان آب و برق در دهه 70 و اوایل دهه80 از جمله روزهای خوب و پرکار سازمان بوده و بسیاری از پروژه های مهم ملی و استانی خوزستان در دوران مدیریت وی شکوفا شده اند.
برای صرف ناهار و اقامه نماز به هتل مارون می رویم و پس از آندوباره عازم شهر می شویم. در منزل آقای دولتی مختاران که از دوستداران میراث فرهنگی است حاضر می شویم، خبرنگاران از تلاش های محققانه او و علاقه اش به مثراث کهن ایرانی قدردانی می کنند. او نیز کتابی را که درباره بهبهان نوشته به حاضران تقدیم می کند. مختاران سال 48 در رشته علوم اجتماعی از دانشگاه تهران فارغ اتحصیل شده و تحقیقات میدانی زیادی درباره اثار تاریخی در خوزستان و بویژه بهبهان انجام داده است.
از آنجا به خانه محسنی می رویم. خانه ای قدیمی که توسط میراث فرهنگی مرمت شده است. خانه ای زیبا و دیدنی با همان بافت طراحی قدیمی. روبروی خانه محسنی یک خانه قدیمی دیگر(خانه موسوی) هم هست. در همان خیابان یک مسافرخانه قدیمی هم دیده می شود.
بهبهان از شهرهای کهن و قدیمی ایران است که هزاران سال سابقه تاریخی آن در اسناد و کتب مختلف به ثبت رسیده است. تا کنون آثار متعدد و مهم تاریخی در این منطقه دیده شده است.
گور مکشوفه کتین هوتران فرزند پادشاه ایلامی که در هزارهدوم پیش از میلاد مسیح سلطنت می‌کرده همراه با جام ارجان و حلقهٔ قدرت، شوکت و عظمت فرهنگی و هنری ارجان را به نمایش می‌گذارد و با عرضهٔ اطلاعات گران‌بهایی، تاریخ بهبهان را معلوم می‌دارد که این شهر قدیمی چگونه از نشر فرهنگی بر تارک منطقه می‌درخشیده است.
این شهر از دیرباز مرکزیت منطقه ارگان و کهگیلویه را بر عهده داشته‌است. ارجان در زمان ساسانیان در محلی که هم اکنون در بخش شمال بهبهان واقع است و یادگارهایی از تمدن عیلامی را در خود جای داده‌است بازسازی شده و به نام آریاگان نامیده شد. آریاگان در زمان ساسانیان یکی از چهار شهر مهم ایران بود.
پس ازاستراحتی کوتاه و صرف آش خوش طعم در خیابانهای بهبهان عازم اهواز می شویم.
منبع: تابناک
