آغازگر
سفری در همین حوالی هستیم. سفر به دیاری کهن که شناسنامه اش از دوردستها
تا کنون نشان از قرنها و سال هایی پنهان شده در دل تاریخ دارد. تکاپویی از
انسان که با طلوع هزار باره خورشید بیدار شده، در سکوت و هیاهوی طبیعت
نقش یافته و با غروب آفتاب به خواب میرود. امّا سپیدهدمی دیگر در انتظار
اوست... و شاید رفتن ما روشنایی بخش این انتظار باشد. به سوسنگرد می رویم.
شهری از حماسه که هر چند هشت سال روزهای پی در پی جنگ بیامان ایران، آتشی
بر قلب پردردش پدیدار نمود امّا دیدنیهایش چشم انتظار نگاه گردشگرانی
است تا با افق پرمهر مردمان این دیار، سرود همنوایی را بر قلب و روح این
سرزمین مرحمی باشند. میرویم تا صدای پای کرخه را بشنویم. تاریخ را در
عمارتی قدیمی بیابیم.
مقابر مقدس و یادمان شهدا را به صلواتی ختم کنیم، تالاب هورالعظیم و آبتنی گاومیش ها، زیباییهای صحرا، جنگل «اُم الدِبِس» و تپههای شنی را به همراه هنر دست زنان و مردان نظاره گر باشیم و لذّت سفر را در سرپناهی از طبیعت هور، به ضیافت عشق و محبت مردم عرب در "مُضیف" بنشینیم تا خاطرهی خوشایند سفر را با عطر قهوه به یادگار بازگردانیم.
چگونه برویم؟
"دشت آزادگان" در جنوب غربی "اهواز" قرار گرفته است. نامهای کهنش «دشت میسان» و «سهل میسان» بوده و امروز به نام دشت آزادگان با مرکزیت "سوسنگرد" شناخته شده است.
مبدأ سفر ما اهواز است و مقصد سوسنگرد و "بستان" واقع در 85 کیلومتری شهر اهواز. دو مسیر پیش رو داریم. شما هم می توانید از مسیر شهر "الوان" در جنوب شهر شوش و دیگری از مسیر سه راهی خرمشهر – سوسنگرد در اهواز راهی خطه دشت میشان شوید. البته جهت دسترسی بهتر و آسانتر مسیر سه راه خرمشهر واقع در اهواز به شما پیشنهاد می دهیم. شاید شما با اتومبیل شخصی و یا به وسیله ی تور سفر کنید، در غیر این صورت سواری ها و مینی بوس های عمومی در ایستگاه سه راه خرمشهر شما را به سوسنگرد خواهند رساند. برای رفتن به مقاصد دیگر سفر باید از سوسنگرد برنامه ریزی کنید.
اهواز را به سمت جنوب غربی به موازات تپه های "المنجور" با طی نمودن 10 کیلومتر از پارک جنگلی گَمبوعِه(مقر مهمترین فرماندهی عملیات ها در جنگ تحمیلی)، یادمان شهدای جهاد عشایر در منطقه ای به اسم "بیردیر" (نمادی از مقاومت 1600 هموطن شهید عرب خوزستان در جنگ با نیروهای انگلیسی در سال 1293 خورشیدی) به شهر "حمیدیه" خواهید رسید که میزبان رودخانه کرخه است. شهری که 25 کیلوتر با اهواز فاصله دارد. عمارت قدیمی "کوشک حمیدیه" شاخص ترین بنای حکومتی از دوران قاجاریه به بعد است که در دوره پهلوی اول شکوه و جلالی داشته است.
بند تاریخی پایین دست کوشک به عنوان قدیمیترین تثبیت کننده رودخانه، مقبره سید محسن مُشَعشَعیان، سد تنطیمی، جنگل و گلستانی از پرورش گلهای شب بو بخشی از جاذبـههای تاریخی و طبیعی این شهرستـان محسوب میشوند. در سمت راست جاده روستای "شُبیشه" یادمان سفید رنگ عقب راندان نیروهای متجاوز بعثی و روبروی آن یک تانک به غنیمت گرفته شده نظرتان را جلب خواهد نمود. مکانی که نیروهای عراقی در جنگ تحمیلی سعی کردند با پیشروی از آن به سمت اهواز آمده و پرچم عراق را بر سردر استانداری نصب کنند، اما با حضور دلاور مردان ایران نقشهی شوم آنها با شکست مواجه شد و ناکام بازگشتند.
از حمیدیـه به سوسنگرد باید مسافتی حدود 30 کیلومتر را طی کنید. پس از حمیدیه شهر "کوت سید نعیم" محل تولید انواع سبزی مکان مناسبی است برای خرید سبزیجات تازه. در ادامه رودخانه کرخه از سوسنگرد هم میگذرد. شعبهای از آن نیز از درون شهر عبور کرده و در غرب و جنوب غربی شهر، به دو رود "سابله" و "مالکیه" منشعب میگردد. پیش از ورود به سوسنگرد دو مسير پیش رو دارید. جاده اي كه شما را در مسير شهرهاي "هويزه" و "رُفَيِع" قرار خواهد داد و ديگري كه راه را به سوی بستان، دهلاويه، چزابه و فكه هدايت میکند. البته مسیر حرکت شما در این محور گردشگری جاده ی بستان است.
اما بهتر است بدانید که هویزه در 15 كیلومتری جنوب غرب سوسنگرد و 72 كیلومتری غرب شهر اهواز قرار گرفته است. تالاب زیبای هورالعظیم، مزار شهدای هویزه، قدمگاه ابوالفضل العباس، قدمگاه ابراهیم الخلیل و مقبره ۴۰ عالم جلیل القدر جاذبـه های مهم این منطقـه هستند، همچنین بزرگترین باغ وحش استان خوزستـان از جمله مکان های مهم برای بازدید گردشگران به حساب می آید. شهر رُفَیِع نیز در این مسیر با داشتن بازارچه ی مرزی و مرکزیت هنرمندان و صنعتگران بوریا باف قابل توجه است.
«بَردیِه» و ضیافتی در«مُضیف»
به
مرکز شهر سوسنگرد که نام قدیمیاش خَفاجیِه بوده میرسید. در مسیر سوسنگرد
به شهر بُستان، پس از گذشت مسافتی حدود 4 کیلومتر، به روستای «بَردیِه»
میرسیم. دیاری دیگر از سرزمین مردمان عرب با ویژگیهای قومی و قبیلـهای
خاصّ. نام روستا برگرفته از گیاه «بَردی» است که در منطقه روئیده میشود.
در سمت راست جاده و در فاصلهی یکصد متری، مسجد روستا، در مجاورت جاده و
چند قدم آن طرفتر سازهای مشاهده میکنید که گویی در گوشهای پنهان شده.
نام محلی آن مُضیف»پ به معنای محل ضیافت است و در میان اعراب "میهمان خانه"
تعریف میشود. سازهای از گیاهان بومی منطقه (گیاه نی) که یادآور
سکونتگاههایی از دورترین قرنهای تاریخ است.
میزبان میهمانخانه پیش رو
"کاظم حیدری"، پدری آرام و مهربان است که با همراهی پسرانش شما را به
ضیافتی از جنس دیروز فرا میخوانند. شکل ظاهری، ارتفاع بنای مُضیف و دو
منارهی قرینه در دو طرف، اشتیاق زیادی برای دیدن درون آن ایجاد میکند.
برای وارد شدن از در کوتاهی که در وسط قرار گرفته وارد شوید. آنچه در نگاه اول توجه شما را جلب خواهد نمود ستونهای بلند و عظیم و تاقهایی است که ابهت خاصّی را در این فضا ایجاد کردهاند و پوششی از بوریا که سقف و قسمتی از دیواره ها را محافظت میکند. دیواره های مُضیف از نیهایی پوشیده شد که بسیار هنرمندانه در کنار یکدیگر چیده شدهاند، به گونه ای که جریان لطیف باد را در گرمای تابستان به جسم و روح میهمانان منتقل می کنند و پنجره های مشبک در دو طرف ورودی و انتهای مُضیف زیبایی نور خورشید را از روزنه ها به درون انعکاس می دهند. کفپوش میهمان خانه از فرش های دستبـاف قدیمی که با دستان هنرمند زنان عرب به رنگ نشسته اند و بوسیله ی بالشهای دوره چین مزین شده است.
امّا سرخی زغالهای گداخته در اجاق چهارگوش وسط مُضیف بر میهمانان روی مینمایاند. گویی حرارت آن با گرمای محبت صاحبانش درهم آمیخته شده است.
آنچه برای شما لذت بخش خواهد بود، ضیافتی است که میهمان را به
نوشیدن قهوه تلخ عربی با فنجان مخصوص و دَلِهای که در دست ساقی است فرا
میخواند که البته آداب مخصوص به خود را دارد.
حس خوبی است در فضایی قرار گیری که بند بندش از طبیعت پیرامون توست، آنگاه جریان زندگی را در آن خواهی یافت، با سنت هایی کهن که زود رو به فراموشی نهاده میشوند. اگر چه به دیدنش بروید زنده خواهد ماند. میهمان نوازی عربها زبان زد است و کدبانویی و دست پخت زنان کوشا و زحمتکش با انواع خوراکیهای سنتی، نان محلی: خُبُز، طاباگ سیاح، کره حیوانی، خرما، ماهی کباب، حَشو و ... خاطرهای لذیذتر به یادگار میگذارند.
مشهد شهیدان
روستای بَردیِه را که به سوی بستان ترک کنید با طی کردن 3 کیلومتر پس از بَردیِه، به دهلاویه می رسید. بستان در ۸۵ کیلومتری شهر اهواز در مجاورت استان میسان عراق و شهر العماره قرار گرفته است. یادمان شهید مصطفی چمران، بنیانگذار ستاد جنگهای نامنظم در جنگ ایران و عراق که در سی و یکام خرداد ماه ۱۳۶۰ در مسیر دهلاویه - سوسنگرد قرار دارد. وی بر اثر اصابت ترکش خمپاره به پشت سرش شهید شد.
اُم الدِبِس و ميشداغ
مقصد
بعدی منطقه شكار ممنوع ا"ُمالدِبِس" و "ميشداغ" است. فاصله زمینی جنوبی
ترین نقطه منطقه تا شهر بستان و سوسنگرد به ترتیب، حدود 5 و40 کیلومتر
میباشد. تپه های شني و جنگلي اُمُالدِبِس حد فاصل مزارع کشاورزی شمال
رودخانه کرخه، بستان و جنوب کوههای میشداغ قرار دارد و از شرق به تپه
ماهورهای چزابه در نزیکی مرز عراق منتهی می شود. اينجا روزگاري مسير حركت
رزمندگاني بود كه براي دفاع از مرزهاي ايران و در نبردهایی بی امان جانشان
را همانجا رها کردند.
شرایط اقلیمی منطقه تحرک شن های روان را بدنبال داشته
تا اينكه با طرحی در سال 64 با مالچ پاشی و درختکاری به تثبیت رسیدند. پوشش
گياهي منطقه با درختان و درختچه های مقاوم کهور استبرق، آکاسیا ویکتوریا،
گزشاهی و ... در کنار تپه های شنی منظره متفاوتی را پیش روی گردشگران
قرار می دهد. این منقطه از ديرباز زيستگاه آهوان زیبا بوده و در كنار اين
گونه، پستاندارانی همچون روباه، کفتار، شغال، گرگ، گراز و انواع جوندگان
زندگی می کنند.
با گذر از جاده میانی جنگل های اُمُالدِبِس، به رشته تپه های میشداغ میرسید. از تپه ها که بالا بروید در پشت سر خود منطقه ای پوشیده از تپه های رملی و درختان متراکم مشاهده خواهید کرد. ارتفاعات میشداغ را به سمت شمال غربی که پشت سر بگذارید، دشتی باقی مانده از جنگلهای اُمُ الدِبِس، با روستایی به همین نام در مقابل شماست. اگر از محلی ها درباره وجه تسمیه اُم الِدبِس بپرسید، میگویند: به معنی «مادر شیره خرما» است و این برگرفته از ماجرایی است که در این منطقه اتفاق افتاده است. بافت روستایی، دیدن منظرهی آن و فرهنگ جدیدی که خیلی ها تا به حال ندیدهاند خالی از لطف نیست.
از اُمالدِبِس كه به سوی میشداغ بروید حتماً ردپای عشایر و البته گاهی گله های شتر را می بینید. میشداغ از توابع شهرستان شوش است که در غرب رودخانه کرخه قرار گرفته، از شمال به روستای بیت راشد، از جنوب به روستای ابوحلاج، از شرق به تپه ماهورهای الله اکبر و از غرب به تنگه چزابه در مرز ایران و عراق و در بخش شمالی به دشت چنانه و امتداد جنوبی آن به دشت عباس و دشت فکه و رقابیه محدود میشود.
آنچه که در این سفر به جذابیتهای مسیر میافزاید، پوشش متنوعی از گیاهان بومی و عمدتاً: نیزارها، گز، استبرق کهورک، رَملیک و... است که به نوبه خود دیدنی هستند و گونههای حیات وحش از تيهو، درنا، عقاب، جغد كوچك، بزمجه بياباني، مار افعي شاخدار عربي، قوچ و ميش، بزكوهي، آهو، سمور و بسیاری دیگر که آسمان و زمین این منطقه را با رنگ خود زنده نگه میدارند.
در
نهـایت چنانچـه قصد ادامهی سفر از میشداغ به پیشتر از آن را دارید، شما
وارد شهرستـان شوش به عنوان پایتخت هخامنشیان میشوید و برنامهریزی برای
آن مسیر نیازمند وقت دیگری خواهد بود.