یک شاعر می‌گوید: جامعه‌ای که افراد را تنبل و در فضای آمیخته با سرقت ادبی و هنری محدود می‌کند با تداوم رویکرد سرقت‌های ادبی گاه سبب انگیزه دیگر سرقت‌های اجتماعی در افراد جامعه می‌شود و البته این خود موضوعی روان‌شناختی است که جای پرداخت علمی دارد.
سعید آژده در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه امروزه برخی سرقت‌های ادبی در فضای مجازی ناخواسته و بدون آگاهی انجام می‌شود گفت: گاهی اوقات شما نمی‌دانید که در حال ارتکاب سرقت ادبی هستید. به عنوان مثال ذکر منبع را به درستی رعایت نمی‌کنید یا از آثار قبلی خود در محتوای‌تان وام می‌گیرید.
وی تصریح کرد: برخی افراد به دلیل ولنگاری در فضای مجازی دست به کپی‌برداری‌هایی می‌زنند و برشی از صحبت‌های یکی را با برشی از صحبت‌های دیگری کنار هم می‌گذارند و به نام خود دست به ایجاد یک ساختار ادبی می‌زنند و این به طور قطع سرقتی ادبی است که مذموم است.
شاعر «بوسه بر جنوب» گفت: سرقت ادبی مستقیم آشکارترین شکل سرقت ادبی است و به این معنی است که ایده‌های دیگران را به کار ببندید و آنها را به عنوان ایده خودتان بدون استناد استفاده کنید.
این شاعر با اشاره به اینکه در حدود ۱۲سال قبل در گفت‌وگویی با ایسنا معترض به سرقت ادبی محتوای اشعار خود بود و با بیان اینکه نظارت بر انتشار اشعار در فضای مجازی صورت نمی‌گیرد افزود: هفت شهر عشق را عطار گشت ما هنوز اندرخم یک کوچه‌ایم و متاسفانه هنوز هم هیچ تغییری صورت نگرفته است.
وی خاطرنشان کرد: امروزه فضای مجازی به شدت مردم را از خواندن کتاب محروم و ذائقه آنها را به دمدست‌ترین بازار که همانا فضای مجازی است کشانده است و گاهی تنوع سرقت در فضای مجازی برای برخی افراد یا عوام سبب التذاذ می‌شود؛ چه التذاذ ادبی چه هنری چه ورزشی و... این فضای بی‌دروپیکر متاسفانه مردم را به نوعی تنبل بار آورده است.
آژده با تاکید بر اینکه با نظارت درست بر فضای مجازی می‌شود جلوی بسیاری از بی‌بندوباری‌های اخلاقی ـ ادبی را گرفت گفت: فضای مجازی و سرقت‌های ادبی و هنری گاهی می‌تواند آثار بسیار بدی روی نسل‌های امروز و آینده بگذارد و کودک و نوجوان ما را تحت تأثیر خود قرار دهد و از خلاقیت خویش دور کند تا به سمت ساده‌ترین راه ممکن برای رسیدن به هدف خود برود.
وی با اشاره به سرقت ادبی و با بیان اینکه چند نسخه مختلف از سرقت ادبی وجود دارد افزود: جدی‌ترین آن تحویل مقاله‌ای است که قبلا به کسی دیگر ارایه شده و از آنجا که شما این مقاله را قبلا تحویل داده‌اید دیگر کار جدید و اصیلی محسوب نمی‌شود.
شاعر «ضمایر زهرا مشتری در چهارشنبه بیست‌ویکم» ادامه داد: پرداخت هزینه به دیگران برای تولید محتوا هم از مصادیق سرقت ادبی است. یعنی اگر به شخصی برای نوشتن مقاله‌تان پول بدهید، این سرقت ادبی است زیرا کلمات درج شده در واقع متعلق به شما نیستند.
او «سرقت ادبی چارچوبی» را این گونه توصیف کرد: یعنی یک نفر از چارچوب و ساختار عینی مقاله و اثری دیگر برای ارایه کار خود بهره ببرد و این سرقت ادبی بسیار پیچیده است و شاید به زعم افراد دزدی محسوب نشود در حالی که هست.
وی ادامه داد: وقتی تعابیر مکتوب در مقالات دیگران بدون تلاش ارایه داده می‌شود به معنی تمرین در ارایه سرقت ادبی است. به عنوان مثال وقتی معلم یا استاد از شاگرد یا دانشجو می‌خواهد که دست به تحقیق بزند تا خودش به کشف و شهود برسد دانشجو یا شاگرد سریع به سراغ کافی‌نت‌ها می‌رود و این به معنی سرقت ادبی است.
آژده تاکید کرد: نقل‌قول و بازنویسی بدون ذکر منبع نیز سرقت ادبی است. یعنی تا زمانی که استناد به منابع در مقاله‌تان به درستی صورت گرفته باش، مشکلی نیست و پارافریز مقاله هم به خودی خود سرقت ادبی محسوب نمی‌شود اما اگر منابع مختلفی را بخوانید، برخی از نکات کلیدی‌شان را بیرون بیاورید و بعد این نکات را بازنویسی کنید به طوری که انگار ایده‌های خودتان هستند، این نوع بازنویسی سرقت ادبی به حساب می‌آید.
وی با اشاره به اینکه یکی از بهترین نرم‌افزارهایی که در حوزه شناسایی سرقت ادبی وجود دارد، نرم‌افزار آیتنتیکیت (IThenticate) است توضیح داد: این برنامه کاربردی دارای پایگاه داده‌ای کاملا قوی است و در آن مقالات متعدد و معتبری وجود دارند که در ژورنال‌های معروف به چاپ رسیده‌اند و می‌تواند در حالت آفلاین هم فعالیت کند و با جست‌وجو میان منابعی که در سطح اینترنت وجود دارد به دقت و با اطمینان به شما اعلام کند که کدام بخش‌های مقاله و محتوای‌تان تکراری است.
این شاعر خاطرنشان کرد: گاهی خودمان می‌خواهیم مقاله‌ای را منتشر کنیم و نمی‌دانیم کدام قسمت آن ممکن است مشابهت داشته باشد. آن وقت پس از استفاده از نرم‌افزار نام‌برده می‌رویم و وارد مرحله بازنویسی متن به منظور رفع سرقت ادبی می‌شویم و بعد از اینکه بخش‌های مشکوک اثر از سوی نرم‌افزار مشخص شود، می‌توانیم به سراغ بازنویسی و اصطلاح پارافریز کردن بخش‌های دیگر کار برویم و با نوشتن دوباره بخش‌های مشکوک به زبانی دیگر و اصلاح منابع و ارجاعاتی که احتمالا به درستی در مقاله گنجانده نشده‌اند اثرمان پاک و بی‌شبهه می‌شود.
او با اشاره به «سرقت ادبی قرضی» و با بیان اینکه این مورد از سرقت ادبی کمی عجیب است اما به فور اتفاق می‌افتد گفت: زمانی که شما پروژه یا محتوای تولیدی شخص دیگری را برای ارایه به نام خود دریافت می‌کنید در حال ارتکاب سرقت ادبی قرضی هستید.
آژده در خصوص «سرقت ادبی موزاییکی» گفت: سرقت ادبی موزاییکی نوع دیگری از انواع سرقت است که در آن چنان عبارات و کلمات دیگران را با زبان و لحن خود می‌نویسند که انگار اثر متعلق به آنها است و چنین نوعی از سرقت ادبی از نظر اخلاقی بسیار نادرست است زیرا زمانی که از منبعی به جز مغز خود برای تراوش و تولید ایده‌ها کمک می‌گیرید ایده‌ها و محتوای تولیدی‌تان اصیل نخواهد بود.
وی افزود: گاهی در برخی از پروژه‌ها و مقالات که به طور گروهی تولید می‌شوند یکی از اعضای گروه با حذف نام دیگران کار نهایی را به نام خود اعلام می‌کند و چنین رفتار و رویکردی در تولید محتوا نیز نوعی سرقت ادبی به شمار می‌رود.
وی گفت: سرقت‌های ادبی افراد اهل ادب که سال‌ها در حوزه ادبیات تحصیل و تدریس کرده‌اند به راحتی قابل تشخیص است.
منبع/ایسنا
